Thưa các đồng chí, cứ 5 năm một lần thì cái nước này, cái Đảng này có một cái đợt sinh hoạt lý luận chính trị rất là rộng lớn nhưng mà thực tình ra đó khi mà triệu tập cái cuộc hội nghị này thì chúng tôi cũng không biết … bao nhiêu cho vừa bởi vì toàn những các vị mà gọi là nói mấy câu phi lộ là mất vài tiếng rồi, thế thì làm thế nào đây?Tôi xin gợi ý thế này: thực ra những cái văn kiện của Đại hội thì họ cũng đã triệu tập biết bao nhiêu cái ông mà tài viết văn rồi …(nghe không rõ) lắm rồi cho nên là họ cũng chẳng phải hớ gì lắm đâu, họ đã biết về cái … đủ rồi. Tôi nói như thế là bởi vì tôi cũng được vài lần trưng cầu vào cái đội …(nghe không rõ) để viết những cái hoàn thiện này thì đúng là vất vả lắm. Thế thì bây giờ chúng ta góp cái gì vào đây, đó là vấn đề. Tôi đề nghị một cách như thế này này, để mọi người có thể góp được thì đề nghị nói ngắn thôi, nói cái ý rằng tôi muốn bổ sung điều này, tôi muốn sửa điều kia thì tốt nhất chứ còn nếu là như những cái bài mà các anh gửi cho chúng tôi đó thì anh viết đủ cả, trích dẫn đủ cả. Thế thì nói thế thì ai nói được bao nhiêu điều mà chúng ta đó thì không thể nào mà họp quá hai ngày được. Chúng tôi đã tranh luận rồi, tôi sợ là đến ngày thứ hai có nhiều vị không đến nữa đâu (có tiếng rì rầm trao đổi). Tôi hỏi các anh đâu có phải dễ dù là dù là các anh đã nghỉ rồi, một cuộc họp còn bao nhiêu việc nữa chứ......Duy nhất có một cái ý kiến là thế này này, những văn kiện này họ đã viết kỹ lắm rồi. Bây giờ ông thêm cái gì, ông sửa cái gì thì ông nên nói. Nói ra ngay rồi còn thực ra nói ngắn mọi người đều hiểu cả chứ không phải không đâu. Tôi nói ví dụ nó ông bảo là cái câu này sai cái điều ông Marx ông nói, người ta biết rồi, người ta đọc Marx rồi, thế thì nói ngắn là vì thế, có được không ạ?
Người tham luận đầu tiên là ông:
Đào Công Tiến (cựu Hiệu trưởng Trường ĐH Kinh tế TP.HCM, cựu thành viên Ban nghiên cứu chiến lược Chính phủ): (trích)
Kính thưa các đồng chí, tôi có chuẩn bị phát biểu gồm 2 mảng: một là vẫn còn băn khoăn những vấn đề lớn của cương lĩnh thì tôi sẽ nói cái đó có 3 điểm băn khoăn, 3 vấn đề lớn còn băn khoăn. Cái thứ hai là bốn điểm về chiến lược nhưng chắc có lẽ thời gian không có nhiều nên tôi chỉ nói ý một thôi tức là cải cách thể chế để tạo sự đột phá cho những đột phá chiến lược.
Và xin thưa về cương lĩnh trước, vấn đề thứ nhứt là vấn đề kim chỉ nam, tôi cho rằng cứ kiên định, cứ khăng khăng giữ lấy kim chỉ nam như chúng ta giữ trong thời gian qua cho đến nay là không ổn vì học thuyết Mác Lênin cho đến nay cuộc sống đã chỉ cho chúng ta khá rõ có cái trước trúng nay trúng, có cái trước trúng nay không còn phù hợp vì bối cảnh lịch sử đã thay đổi quá nhiều. Có những cái trước và nay đều trật hết. Thế thì không có lý do gì để chúng ta kiên định một cách máy móc học thuyết Mác Lê – nin, là nền tảng tư tưởng là kim chỉ nam cho mọi hành động mà phải coi rằng quanh cái đúng cái hợp lý của học thuyết Mác Lê nin còn có tư tưởng Hồ Chí Minh, còn có cái đúng cái hợp lý của những học thuyết khác. Và tất cả những cái đó nó là nền tảng tư tưởng, nền tảng lý thuyết của cái tiến trình cách mạng Việt Nam tiếp theo. Đó là vấn đề thứ nhứt. Vấn đề thứ hai, CNXH và định hướng XHCN được dùng ở những chỗ quan trọng nhứt và có thể ghép với đâu cũng được hết, nó trở thành một cái sự lố bịch. Thế thì ta cư xử với cái vấn đề lớn này sao đây? Tôi cho rằng phải có cái nhận thức lại CNXH và định hướng XHCN một cách đích thực hơn.
Theo tôi, cho đến CNXH mà chúng ta coi theo nhận thức theo kiểu chính thống thì phân tích nó ra thì nó có 2 cái nội dung ở hai cái phần tiếp cận, hai cách tiếp cận khác nhau. Xã hội XHCN với cái tư tưởng nhân văn, cái tư tưởng phát triển văn minh hiện đại nhân văn của nó và cái điều này chúng ta không phủ nhận cái tấm lòng tốt của những nhà sáng lập ra CNXH. Và ở Việt Nam ta có có sự đồng thuận rất cao là bảo vệ độc lập chủ quyền toàn vẹn thống nhất lãnh thổ và dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, xã hội dân chủ công bằng văn minh thì cái đó cái mục tiêu đó là mục tiêu phát triển và mục tiêu tốt đẹp. Và xã hội XHCN là một xã hội mà nó có thể đáp ứng được cái lòng mong mỏi của loài người tiến bộ so với những hình thái xã hội mà họ đã qua và họ đang sống với nó. Thì cái đó nếu coi là XHCN thì chúng ta giữ và định hướng là định hướng cái đó, định hướng dân giàu nước mạnh nhưng phải dân chủ văn minh, định hướng cái bảo toàn độc lập thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, mà làm được như vậy là chúng ta sẽ có một cái xã hội tốt đẹp. Nếu coi đó, cái tốt đẹp đó là XHCN thì tôi thấy cũng có thể chấp nhận được. Nhưng xin thưa, nhiều nước trên thế giới họ không tự xưng XHCN nhưng họ làm điều đó tốt hơn ta hiện nay. Thì thôi, mặc dầu có những cái chuyện như vậy nhưng mà tôi cho rằng cũng có thể coi cái XHCN, định hướng XHCN ở cái phía mục tiêu đó là trúng. Còn CNXH và xã hội XHCN với tư cách là một mô thức tổ chức xã hội mà nó gắn liền với 3 cái đặc trưng rất cơ bản.
Đặc trưng thứ nhứt là Đảng cộng sản lãnh đạo toàn diện tuyệt đối và cái quyền lãnh đạo đó trên thực tế nó đã biến thành cái siêu quyền lực, đảng trị, sùng bái cá nhân và nó diễn ra khá là rõ nét ở Liên Xô thời Stalin và ở Trung Quốc thời Mao Trạch Đông. Và xin thưa Việt Nam có, nó không đến cái mức đó nhưng cũng có cái cách hành xử theo kiểu đảng trị và sùng bái cá nhân, có khi không phải sùng bái một người mà một ít, một nhóm người.
Đặc trưng thứ hai là tổ chức xã hội theo kiểu giai cấp đấu tranh giai cấp, phân chia xã hội ra thành như vậy, thực hiện chuyên chính vô sản, lấy vô sản.. (không nghe rõ) dân tộc phá vỡ khối đại đoàn kết dân tộc thì, và hiện nay ngay cả nước như ở Trung Quốc nhiều học giả người ta nói rằng không cần không còn nói đến giai cấp và đấu tranh giai cấp nữa. Thế tổ chức xã hội theo cái kiểu đó XHCN phải có giai cấp, đấu tranh giai cấp, chuyên chính vô sản. Ai mà đụng đến vấn đề này thì coi mất lập trường giai cấp.
Và cái đặc trưng thứ ba là đem cái mô hình kinh tế tổng quát nhà nước hóa, công hữu hóa, kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp thay cho kinh tế thị trường, dân chủ và phát triển. Thì cái mô thức tổ chức xã hội đó, XHCN đó, tôi cho rằng đã đến lúc phải đoạn tuyệt. Và thay vào đó là cái mô thức tổ chức xã hội hiện đại, kinh tế thị trường hiện đại, dân chủ và pháp quyền. Đó là vấn đề thứ hai. Và như vậy tôi không bài bác CNXH, (…) tuyệt đối hóa, cứ khư khư hiểu XHCN theo cái kiểu đó mà cuộc sống là loại bỏ rồi mà chúng ta giữ khư khư mãi và chính chúng ta quay lưng lại với cuộc sống. Đó là vấn đề cái đặc trưng thứ hai và cũng là cái vấn đề lớn thứ hai, CNXH và định hướng XHCN. Cái vấn đề thứ ba xung quanh vấn đề nhân quyền, pháp quyền và quyền lãnh đạo của đảng. Trong xã hội hiện đại thì không quyền nào hơn là dân quyền và pháp quyền. Và dân quyền được nổi lên ở chỗ cái quyền của người dân và sự tự do cho người dân thực thi cái quyền đó và cái quyền của từng người dân không phá vỡ cái định hướng chiến lược chung, cái mục tiêu tối thượng chung mà cái mục tiêu định hướng đó đã được thể chế hóa bằng luật pháp tức là dân chủ và thượng tôn pháp luật.
Nhưng trên thực tế các nước XHCN trong thời gian qua và kể cả những nước láng giềng có chế độ sụp đổ rồi và những nước còn đang như chúng ta Trung Quốc v.v… thì cái hiện hữu siêu quyền lực đó đang làm phá vỡ dân quyền, phá vỡ dân chủ xã hội mà ngay cả dân chủ trong đảng nữa. Cho nên tôi nói nếu còn … Đảng còn nắm vai trò lãnh đạo đó thì không phải lãnh đạo bằng cái quyền lực đó mà phải trở về bằng cái quyền lực này, quyền lực này rất là thuyết phục được ai, ai thuyết phục bởi cái đó thì người ta theo. Đảng là phải bỏ cái hiện chủ quyền lực đặc trưng dân quyền và pháp quyền đi để khôi phục lại cái dân chủ xã hội. Có thể lấy cái thực tiễn của Liên Xô và Trung Quốc nói về việc này thì có nhiều vấn đề thuyết phục lắm, các đồng chí khi nào có thời gian xin phép các đồng chí lúc đó tôi gởi bài ra thì tôi nghĩ rằng cái bài phát biểu đó có gì thì in phát chứ hôm nay tôi không thấy.
Điều đặc biệt đó xung quanh 3 vấn đề lớn của cương lĩnh, tôi cho 3 vấn đề chưa ổn mà nếu nói cho nó nhẹ nhàng chút còn băn khoăn. Còn về chiến lược tôi có bốn ý kiến: đồng ý phát triển nhanh và bền vững nhưng cái bền vững phải nói cho rõ hơn. Cái đó là ý thứ nhứt. Cái thứ hai cũng đồng ý đặt vấn đề con người là chủ thể và chiến lược phải là chiến lược do người và vì con người. Nhưng để làm được việc đó có ba vấn đề đụng đến vấn đề con người, con người phải gắn liền với khối đại đoàn kết dân tộc chứ không phải con người trong cái việc là đố kị chia rẽ, đố kị với nhau thì cái ảnh hưởng của giai cấp, đấu tranh giai cấp và cái thứ hai tôi cho rằng con người đã đến cái mức phải đặt vấn đề giải phóng con người và ở khía cạnh con người phải tự giải phóng. Giải phóng ra khỏi nghèo, đói, thất học, bệnh tật. Giải phóng ra khỏi cái sự áp bức nô lệ của những cái giáo điều, những cái thiên văn địa nghĩa gì đó. Không biết nói về cái khía cạnh này có bao giờ mà con người Việt Nam của chúng ta cần phải giải phóng ra khỏi sự tột cùng này hơn bao giờ không?
Và vấn đề thứ ba đối với con người tôi cho rằng chính sách, đường lối chính sách nhiều năm chúng ta chưa thực hiện khoan sức dân. Ba mươi năm chiến tranh đã vắt kiệt sức dân ta, sau 75′ tưởng đâu chúng ta tiến hành cái khôi phục và phát triển kinh tế theo tinh thần khoan sức dân nhưng điều đó không diễn ra vì chúng ta chọn lựa những giải pháp không đúng và trong cái đổi mới chúng ta có tiến một cái bước xa hơn tưởng chừng rằng nó gần lại với khoan sức dân nhưng vì chúng ta chọn cái giải pháp thắt lưng buộc bụng để tăng trưởng cho nên hiện hữu thiếu cái khoan sức dân trong cách hành xử của Đảng và Nhà nước ta. Mặc dầu nói trên giấy tờ thì nói không còn từ ngữ nào hay hơn để nói về việc này nhưng trên thực tế thì nó bị chối bỏ bởi những qui định này, qui định kia và đặc biệt trên thực thi trên cái cuộc sống thực tế. Cho nên, cái chiến lược 2010, 2011 và 2020 phải khác hơn những chiến lược khác ở chỗ là chiến lược trên tinh thần khoan sức dân.
Ý thứ tư trong chiến lược phát triển là TPHCM thì nói có sáu cái đột phá còn cái chiến lược của chúng ta hiện nay nó có ba cái đột phá mà tôi theo dõi một số cái Đại hội địa phương, họ nói bây giờ họ đột phá dữ lắm. Thấy Trung ương nói, dưới nói, chỗ này nói, chỗ kia nói đột phá đột phá nhưng xin thưa tách bạch ra mà nói thì nó chỉ là những cái chương trình mục tiêu mà phải tính toán kỹ 5 năm thì mục tiêu cho cái hướng đó ra sao. Năm năm tới cái chương trình mục tiêu ra sao, còn để thực thi những cái chương trình mục tiêu đó phải có giải pháp, đặc biệt là những giải pháp tạo ra sự đột phá. Theo tôi, có một giải pháp đột phá mà chúng ta mới nói mé có chút thôi, tức là hoàn thiện cái cơ chế thị trường còn cái đuôi XHCN thì ai đồng ý XHCN thì ghi … không đồng ý thì bỏ. Mới chỉ me mé cái thôi nhưng thể chế không dừng lại là chỉ thể chế kinh tế thị trường, cái điều đó cần đúng nhưng không phải chỉ có nó mà còn thể chế dân chủ và pháp quyền nữa chứ và nói chung lại là thể chế là sự cải cách chính trị. Chúng ta đổi mới tiếp tục cái chiến lược này phải thể hiện tinh thần đổi mới tiếp tục, không phải chỉ đổi mới kinh tế và đổi mới chính trị và thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo đã nói cái điều này. Fidel Castro Cuba gần đây đã nói cái điều mà chúng tôi mong muốn hết sức mà Việt Nam chưa có những cái kiểu nói đó. Ôn Gia Bảo kêu gọi cải cách chính trị và không biết rồi đây Trung Quốc sẽ chính thức hóa cái ý kiến này ở chỗ nào và mức độ nào về cái việc này. Còn Fidel Castro có nói rằng cái mô hình kinh tế mà Cu Ba theo đã lỗi thời rồi. Dạ xin thưa tôi có mấy ý kiến vừa nói ngắn gọn, không biết có dài không? Xin cám ơn các đồng chí!
GS Trần Phương: Cám ơn ý kiến rất ngắn gọn nhưng mà đúng là cái bài anh viết thì tôi đọc rồi. Ông mà đọc cái bài đó thì một tiếng đồng hồ mà nó gọn là tốt. Xin mời anh khác, à mời anh Việt Phương.
Việt Phương (cựu Thư ký Thủ tướng Phạm Văn Đồng, cựu thành viên Ban Nghiên cứu của Thủ tướng, Viện Nghiên cứu phát triển IDS):
Thưa các anh chị, thật là đỡ khổ cho các anh chị mà cũng may cho tôi là tôi không còn sức để nói dài nữa (tiếng cười vui), tôi xin nói ngắn là như thế chỉ nói những nhận xét, không phân tích, không kể. Nhận xét như thế này, từ đầu năm nay khi Đảng ta kỷ niệm thành lập Đảng, dân ta đặc biệt là anh em trí thức những người nghiên cứu đã góp ý kiến vào Đại hội XI. Từ ngày 15 tháng 9, Đảng ta công bố các văn kiện cho đến cuối tháng này thì là kết thúc sự góp ý kiến của toàn dân, ý kiến càng nhiều lắm. Trong những ý kiến ấy mà tôi được theo dõi thì như thế này:
Chủ yếu người ta không nói về văn kiện nữa và người ta nhận định rất đúng rằng Đại hội nào của Đảng việc chính là nhân sự và người ta có ý kiến rất nhiều về nhân sự. Còn về văn kiện thì phương pháp góp ý kiến lần này rất đặc biệt, người ta không góp ý kiến về viết văn kiện, về chương này mục khác kết cấu ra làm sao, về tư tưởng này, ý kiến kia, câu này, chữ nọ mà người ta đối chiếu văn kiện với thực tế làm, những người cầm quyền làm gì, dân tộc Việt Nam ta đang làm gì từ đó quay lại người ta nói về văn kiện.
Qua tất cả những sự đóng góp về nhân sự và văn kiện như thế, ý kiến chung ở rất nhiều nơi mà tôi được biết là: mong sao anh chị em cầm quyền hiện nay tiếp thu, có tiếp và có thu chứ không phải chỉ có tiếp không mà không thu. Tiếp thu một tí-tì-ti thôi. Nguyên văn lời của người ta, tiếp thu một tí tì ti thôi thì là quí rồi. Từ đó, thôi tự hạn không nói về nhân sự vì hôm nay không có nói nhân sự, nói dự thảo văn kiện thì tôi xin nói sáu ý nhận xét về các cái văn kiện ấy. Gồm có bốn văn kiện, cương lĩnh bổ sung và phát triển chiến lược đến năm 2020.
Báo cáo chính trị rất dài 61 trang bảo rằng thì là để cho 5 năm đến năm 2015 nhưng mà túa hết cả và báo cáo về xây dựng Đảng rồi đưa ra dài Điều lệ đảng mới sửa chữa như thế nào? Tổng cộng lại bỏ cái phần điều lệ Đảng kể lể chi tiết từ đầu đến cuối còn lại bốn văn kiện đấy là hơn 150 trang. Sáu nhận xét của cơ chế này, ý kiến thứ nhất là quá quá dài, 150 trang thì định là Đại hội sẽ thông qua thành nghị quyết hết cả và không những là quá quá dài mà cực kỳ trùng lắp nhắc đi nhắc lại một số ý kiến ở chỗ nào cũng gặp cả. Thí dụ như là kiểm điểm lại vừa qua đạt được thành tựu gì to lớn, quan trọng, ý nghĩa lịch sử ra làm sao, có những yếu kém tồn tại gì, bài học kinh nghiệm như thế nào, bối cảnh quốc tế hiện nay ra sao. Cả bốn văn kiện đều là nói đi nói lại hết cả, về những đường lối chủ trương, ngoài cái phần có riêng của từng văn kiện một, cái về Đảng thì nói Đảng thôi, cái về cương lĩnh thì nó xa hơn một ít, cái về chiến lược thì nói mười năm, phần đấy có riêng. Còn lại tất cả các định hướng, chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, đối nội, đối ngoại, tổ chức thực hiện giống y như nhau hết cả. Nó quá chừng trùng lắp đi. Nhận xét một.
Nhận xét hai. Đã có một số chủ trương đúng và mới, cực kỳ gian khổ mới đạt được trong những quyết định của Đảng và thực hiện chưa ra làm sao đâu. Hay nói gần là qua hai Đại hội của thế kỷ 21 này là Đại hội IX và Đại hội X. Phải ít nhất là không tước bỏ những chủ trương đúng và mới đã đi, cái nào văn kiện đã tước bỏ đi rất nhiều. Cái phần mới và đúng ở trong các văn kiện chuẩn bị của Đại hội XI kém rất xa cái phần mới phần đúng trong những văn kiện đã có trước đây. Bởi vì nó bị bỏ đi. Tôi đã kể ra chi tiết bỏ đi những cái gì rất quan trọng. Nhưng ở đây tôi giữ đúng, tôi không kể. Đấy là cái thứ hai. Ít nhất là phải đưa trở lại những cái đã có ấy và đúng ra là phải thêm rất nhiều cái mới nữa mà tình hình từ độ năm, bảy năm nay nó làm xuất hiện ra.
Nhận xét thứ ba. Những cái cũ kỹ lỗi thời, lạc hậu, sai lầm, ý thức hệ nhảm nhí, quay trở lại nhiều lắm, quay trở lại nhiều lắm, nặng nề lắm, đặc biệt là trong cái báo cáo chính trị và cái cương lĩnh ý. Đấy là cái nhận xét hai. Cái nhận xét ba, mâu thuẫn không dung hợp được với nhau giữa nhiều điều của các văn kiện. Không dung hợp được với nhau, mà nếu đã nói cái này thì không phải cái kia, mà đã nói cái kia thì không phải cái này, mà nó đã phó mặc tất cả những cái mâu thuẫn đấy nhiều lắm chứ không ít đâu. Phải thống nhất lại và làm thế nào, bàn bạc ra làm sao, trình ra Đại hội, một cái Trung ương mà trình bày những ý kiến trái ngược nhau như thế làm sao được. Đấy là ý kiến thứ ba.
Cái điều thứ tư là rất nhiều điều nó chỉ có thể là dự báo khoa học thôi bởi vì nó nói về một cái thời gian độ từ 40 đến 50 năm sắp tới. Và trong cái tình hình thế giới phát triển rất bất định hiện nay và ở trong tiến trình của dân tộc ta cũng khó lường trước. Làm sao mà những các cái chuyện 40, 50 năm nữa lại đưa ra thành như là chủ trương khẳng định của Đảng để mà lãnh đạo cả cái dân tộc này. Mang dự báo trở thành chủ trương. Đấy là một cái điều không đúng. Nhiều điều đề ra nó rất mù mờ rằng đến giữa thế kỷ thứ 21, nước ta phải thành thế này thế kia. Chả có tiêu chí gì cả. Mà chả ai biết được đến lúc ấy cái mà đề ra nước ta thành một nhà nước công nghiệp hiện đại theo định hướng XHCN, đến năm 2050 một cái nước như thế nó là cái gì? Ai đã nghiên cứu (có tiếng xen vào: “ nói thế người ta mới thích”). Đấy, có lẽ như thế chỉ nói để thích miệng thôi à? Đấy là cái thứ tư (có tiếng nói xen vào, nghe không rõ). Rồi (có tiếng cười). Nếu nói thế thì Nguyễn Bạt nói rất giỏi (tiếng cười lớn). Làm thế nào để nhanh lên được đến thiên đường.
Nhận xét thứ năm, là giữa những cái văn kiện ấy không có một cái dòng chảy thống nhất nào mà rất là phân tán, cái chỗ là có mâu thuẫn, đối nghịch, trái ngược không dung hòa được với nhau là một chuyện. Còn đây phân tán tản mạn, rải rác không thành ra một cái tư tưởng rõ rệt của một Đảng để mà phát huy cái vai trò của mình đối với đất nước. Thôi hãy nói năm cái điều ấy thôi.
Vì thế cho nên tôi đánh giá thế này, các văn kiện ấy hô vào cái thực tế đang làm thì kém nhất và là cái bước tụt lùi xa đi so với lại cái mức đạt không có tốt đẹp gì, không có sáng sủa gì của những cái văn kiện ở Đại hội IX và Đại hội X. Bây giờ có thể mong mỏi rằng được tiếp thu một chút tí ti hay không? Một chút tí ti thôi. Tôi có một ý nghĩ này, cuối cùng là tôi nói nếu có thể sửa chữa những chỗ nó quá chừng đi là không thể nào chấp nhận được. Tiếp thu một tí tì ti thôi thì có những các văn kiện nó có mặt mũi hơn một tí trình ra Đại hội XI thì quí. Còn có một cách nữa mà Đảng ta đã từng dùng tức là như thế này. Đại hội XI sẽ có một nghị quyết và thành quả của cái Đại hội XI là cái nghị quyết ấy chứ Đại hội XI không thông qua bốn cái văn kiện cộng lại 150 trang ấy bảo rằng tất cả cái đó là nghị quyết của Đại hội, mà Đại hội thông qua một cái nghị quyết. Thường thường thì vẫn có một cái báo cáo của Tổng bí thư tóm tắt lại gọn gàng trình bày tất cả các văn kiện. Lần này không phải làm một bảng tóm tắt, mà nếu mà giỏi thì lọc ra cái tinh túy, cái gì đúng đáng thì nói rồi thảo luận ra một cái nghị quyết thì ý của tôi là thế này: cái nghị quyết của Đại hội XI của Đảng đấy, dài là 15 trang mà nếu 10 trang được thì tốt, tức là từ hơn 150 trang của bốn cái văn kiện hiện nay bỏ đi mười lần còn lại 15 trang mà nếu giỏi nữa thì còn lại 10 trang. Ở trong ấy tất cả những cái tinh túy là có mà chủ trương rõ được, rành mạch được nếu một số ý kiến của Đào Công Tiến mà hay thì tiếp nhận thì đưa vào trong cái tinh túy ấy, chỉ cần 10 đến 15 trang, hoàn toàn không cần 150 trang. Tôi hết đấy ạ! (vỗ tay).
Nguyễn Trung (cựu Đại sứ VN tại Thái Lan, cựu thành viên Ban nghiên cứu củaThủ tướng, Viện Nghiên cứu Phát triển IDS):
Xin cám ơn chủ tọa, trước hết tôi rất tán thành những ý kiến của anh Tiến và anh Việt Phương. Về ý kiến của anh Tiến tôi xin bổ sung thế này: Văn kiện của Đại hội chưa làm rõ được một điều, không phải là chỉ có cái chuyện là giải phóng con người, giải phóng dân tộc. Trên thực tế đến ngày hôm nay chúng ta vẫn chưa làm được cái việc là thống nhất dân tộc, thống nhất dân tộc ở đây là thống nhất về con đường đi, thống nhất về tương lai, về rất nhiều chuyện. Phải nói rằng vấn đề thống nhất dân tộc đang là một vấn đề cực lớn. Một đất nước thống nhất mà không có cái sự thống nhất dân tộc, về ý chí, về con đường đi, khó mà giữ nổi. Đấy là tôi xin thêm vào ý kiến của anh Tiến.
Ý thứ hai, rất tán thành ý kiến anh Việt Phương, nên có một cái quyết định, những nghị quyết, những việc phải làm, tôi xin kiến nghị cụ thể mấy thứ thế này.
Một, về cương lĩnh có mấy chỗ sai dứt khoát nên bỏ đi. Viết về nhận định quốc tế – sai. Viết về nhận định các nước XHCN – cũng sai. Viết về nhận định tình hình trong nước – cũng sai.
Tôi lấy ví dụ, các nước XHCN còn lại kiên định con đường XHCN, thế chúng ta theo Triều Tiên à, theo Bắc Triều Tiên à? Không được các đồng chí ạ! Viết về quốc tế sai, viết về đất nước sai giữa tình hình thế giới cũng sai chỗ ấy nên bỏ, nếu còn giữ lại thì nguy hiểm. Đấy là chưa kể trong văn kiện có một chỗ nhắc cả Trung Quốc nữa, tôi đề nghị bỏ đi.
Điểm thứ hai, về ý kiến của anh Việt Phương nêu lên những chuyện cần phải đi vào quyết nghị thì tôi xin nêu mấy việc thế này. Cái quyết nghị đầu tiên nên đưa vào quyết nghị của Đại hội mặc dù vấn đề này đã được đề cập rồi. Đồng chí Tổng bí thư, đồng chí Chủ tịch nước, đồng chí Thủ tướng đã nói những cái chuyện phát triển bền vững (thậm chí đồng chí Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng có một bài rất dài nói về phát triển bền vững), trong nghị quyết Đại hội ở trong báo cáo chính trị cực kỳ mờ nhạt. Tôi đề nghị thế này, ghi hẳn vào nghị quyết Đại hội là phải làm sao chuyển hẳn được đất nước ta sang một cái thời kỳ phát triển sâu bền vững và lập hẳn cả một cái kế hoạch để mà thực hiện điều này chứ không phải chỉ có ghi một câu như vậy rồi về ai thực hiện công việc ý không thành vấn đề. Đấy là vấn đề thứ nhất.
Vấn đề thứ hai, trong mười năm tới này vấn đề đối ngoại cực kỳ quan trọng. Mà trong những vấn đề quan trọng đó, vấn đề khó nhất là vấn đề quan hệ với Trung Quốc. Tôi đề nghị nghị quyết Đại hội ghi thế nào thì ghi nhưng phải giải quyết bằng được cái mối quan hệ đối ngoại này vì không giữ được mối quan hệ đối ngoại này thì đất nước không có ổn định, đất nước không phát triển được. Có độc lập thì cũng chỉ lệ thuộc mà thôi. Cho nên vấn đề này phải ghi rất rõ trong nghị quyết, ghi như thế nào thì xin tùy Đại hội.
Ý kiến thứ ba, tôi xin đề nghị ghi vào nghị quyết: cải cách thể chế chính trị trở thành một đòi hỏi bức xúc. Hiện nay thể chế chính trị của chúng ta lạc hậu và đã trở thành cản trở sự phát triển của đất nước. Tôi xin nói rõ thêm, cải cách thể chế chính trị ở đây đừng có hiểu nhầm là đa nguyên đa đảng các thứ mất thì giờ. Không phải. Cải cách chính trị ở đây là gì, là nói rõ ra Đảng làm gì, Nhà nước làm gì, quyền của dân như thế nào như anh Tiến nói. Và trên tinh thần đó tôi đề nghị ghi rõ hẳn vào nghị quyết phải xây dựng lại hiến pháp mới. Thì tôi đề nghị thế này, nghị quyết cần ghi rõ ít nhất là 3 việc như vậy. Xin hết! (vỗ tay sau đó là tiếng bàn tán). Mời anh Lược!
PGS Võ Đại Lược (cựu Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính trị Thế giới, cựu Thành viên ban Nghiên cứu của Thủ tướng):
Thưa anh Trần Phương, thưa các anh các chị! Tôi có một chút ý kiến. Thứ nhất, (có tiếng nói xen “nói vào máy”). Vâng, tôi cũng đồng tình với ý kiến của ba người đã phát biểu. Tôi xin nói thêm một số điểm chính.
Việc thứ nhất, đáng tiếc những cuộc hội thảo như thế này, ta nói với ta mà không có vị nào có quyền tương đối quyết sách ngồi nghe cả, thành ra điều đó là điều đáng tiếc.
Thứ hai, nhận xét của tôi là chúng ta đang sống trong một cái thời đại, mà Trung Quốc xem là đại biến động và đại điều chỉnh, nhưng rất tiếc là tinh thần của một thời đại đại biến động và đại điều chỉnh ấy không được thể hiện ở trong những văn bản của Đại hội. Có nghĩa là gì? Thế giới cứ biến động, cứ điều chỉnh còn ta … (nghe không rõ) như thế. Thì đó là một cái điều tương đối rõ trong tất cả những văn bản này.
Và tôi cũng đồng ý với anh Việt Phương là nhiều điểm trùng (lùi?) so với Đại hội X. Những ví dụ này tôi có thể kể ra. Nhưng mà rất nhiều quan điểm khó có thể chấp nhận. Tôi đồng ý với anh Nguyễn Trung, ví dụ đánh giá về CNXH sụp đổ là một tổn thất hết sức to lớn v.v… thế không thấy nó là một thời cơ à? Nếu như cái mô hình CNXH Sô-viết không sụp đổ thì liệu chúng ta có đổi mới không? Tôi chắc là không có! Đó thời cơ chứ không phải chỉ là tổn thất. Cho nên đánh giá không đúng.
Cái đánh giá CNTB là bản chất bóc lột áp bức các dân tộc v.v…, nhưng không thấy cái sự điều chỉnh, cái sự phát triển của nó à? Nó có khủng hoảng, nó có điều chỉnh, nó có phát triển và có những mảng tiến bộ và rất tiếc là Trung Quốc cũng đang đi theo con đường TBCN mà nó có gọi là XHCN đặc trưng Trung Quốc …(không nghe rõ) người ta nói rằng nó đang đi theo TBCN. Và rất nhiều điểm Việt Nam chúng ta đây cũng du nhập kinh tế thị trường của chủ nghĩa tư bản chứ, chúng ta không nên xem họ là thối nát và v.v… và đánh giá như vậy cũng có nghĩa là những đánh giá này trái ngược với công cuộc đổi mới của chúng ta. Vậy chúng ta phát triển kinh tế để làm gì, chúng ta chơi với Tây làm gì? Chúng ta đổi mới bậy bạ à? Đánh giá như vậy là có hại cho công cuộc đổi mới.
Điều thứ hai là định nghĩa chủ nghĩa xã hội, lại đưa một cái câu là là… “lực lượng sản xuất hiện đại … chế độ công hữu … (nghe không rõ). Thế trước đây chúng tôi dùng cái chữ là, tôi và ban biên tập thảo luận tranh cãi dùng cái chữ là “quan hệ sản xuất của”. Thế đây là chế độ công hữu …(không nghe rõ) nó rất là vớ vẩn, thế này thì còn các quan hệ phân phối v.v… vứt đi đâu và nếu không quan niệm tư tưởng dân chủ cái gì? Và nước này có … (không nghe rõ), vô lý và có hại cho khu vực đổi mới. Cho nên tôi đề nghị là bỏ, trở lại cái cũ tức là “lực lượng sản xuất và quan hệ của” … (không nghe rõ). Hơn nữa là có thể nói thế này: “toàn bộ cái gọi là định nghĩa XHCN này, xem ra chỉ có ngoài cái chữ ấy ra thêm 1 chữ nữa “Đảng cộng sản lãnh đạo” ….(không nghe rõ) chương trình. Thì ông … là những cái chuyện về văn hóa đậm đà bản sắc con người vì nhân dân. Các nước phương Tây nó cũng vậy, nó chả kém gì chúng ta và thậm chí là nó còn hơn ta về rất nhiều điểm. Cho nên cái định nghĩa này cũng là một thứ…(không nghe rõ), người ta không rõ CNXH là thế nào… (không nghe rõ) thì trừ hai việc tôi nói chế độ công hữu … thì nó giống như tư bản. Vậy thì nên định nghĩa thế nào về vấn đề này?
Một vấn đề nữa là trong cương lĩnh có một điểm cương lĩnh đưa cái gì mà Trung ương, các hội nghị ít nhất người ta đã đạt cho đến bây giờ, những điểm rất quan trọng về chế độ sở hữu, mà trong các hội nghị vừa rồi nó đã được thừa nhận, tức là thừa nhận cái hình thức sở hữu cổ phần là hình thức phổ biến của nền kinh tế, thì trong này không có đưa. Toàn những “công hữu”, những cái chuyện là … (không nghe rõ). Anh không đưa được cái điều mà Trung ương đảng này đã thừa nhận. Tôi cho điều ấy là không được. Hay là về khoa học công nghệ, trong các Đại hội trước đã khẳng định một cái điều … là anh tự nghiên cứu mày mò phát hiện phát huy sáng chế mà phải nhập khẩu công nghệ. Những cái nước như chúng ta lạc hậu đi lên không nhập khẩu công nghệ thì ông tự phát minh ra à? Không bao giờ ông tiến được. Trong lần này tuyệt nhiên không có một chữ nào là nói về nhập khẩu công nghệ cả. Thì tôi thấy chúng ta hoàn toàn sáng tạo hết à? Tự sáng tạo thì mới thế chứ … (không nghe rõ). Không có.
Về nguồn nhân lực thì nói rất ghê gớm nhưng mà thưa các đồng chí hiện nay trong nguồn nhân lực thì cái quan trọng nhất là nhân tài. Nói có nguồn nhân lực mà chúng ta có thể có mấy chục triệu, không có ý nghĩa nếu như có mấy trăm ngàn nhân tài tinh hoa của đất nước này mà ông không dụng cho tốt thì những anh kia toàn là lao động giản đơn mà chỉ làm…(không nghe rõ) thì chỉ làm thuê suốt đời … chính sách nhân tài của chúng ta là có thể sẽ bị hỏng, cho đến giờ này. Tức là người tài trong nước anh không dùng, còn những anh Việt kiều học trò bên Harvard ở lại tất cả …(không nghe rõ) và người tài thế giới thì không bao giờ vào Việt Nam để làm, nó chỉ …(không nghe rõ) thôi. Thế thì làm sao phát triển được, cho nên chúng tôi cho rằng trong mục về chiến lược nguồn nhân lực thì phải đặc biệt nhấn mạnh đến cái chính sách nhân tài. Mà trên đấy phải cụ thể hóa ra, chứ hiện nay chúng ta xem như chưa có một chính sách nhân tài, nghĩa là thủ khoa thì rất đông nhưng tôi nghe được báo cáo là có năm thủ khoa về cơ quan Hà Nội là năm năm sau không còn thằng nào cả. Bỏ hết. Như vậy là nhân tài …(không nghe rõ). Đó là một cái điểm là là …(đoạn này nghe không rõ). Đấy là những cái điểm về…
Còn một cái điểm nữa có nhiều ý kiến, tôi sợ là hết thì giờ nên tôi chỉ nói thêm điểm nữa thôi. Một cái điểm nữa, tức là đất nước chúng ta còn một cái điểm tranh cãi rất nhiều lần. Tôi cũng là người tham dự vào những cuộc tranh cãi suốt …(không nghe rõ). Vai trò chủ đạo của Kinh tế nhà nước … nền tảng. Thì bây giờ chuyện đấy tiếp tục giữ như hiện nay thì chúng ta sẽ phạm vào cái gì? Hiện nay thưa các đồng chí quốc doanh chiếm khoảng 37% GDP của đất nước. Mà quốc doanh là ai? Là Vinashin rồi đủ các loại … suy ra đủ các loại tham nhũng và lãng phí tài nguyên quốc gia và quốc gia tập trung tất cả nguồn vốn các thứ vào đây để rồi lãng phí. Và một cái nền kinh tế mà quốc doanh chiếm khoảng 37% GDP (mà đã giảm xuống rồi đấy) thì làm sao có thể nền kinh tế có hiệu quả.
Và trên thế giới này, tôi xin báo cáo các đồng chí không có một nền kinh tế thị trường nào mà quốc doanh chiếm tỷ lệ lớn như vậy. Chúng ta không thể cạnh tranh được. Và tiếp tục tình trạng này thì tôi có thể … giữ chủ đạo … nhưng mà ông để cho cái câu ấy nó sẽ là cái câu không đúng cho tất cả những cái chính sách bao cấp, trợ giá, trợ giúp cho quốc doanh và tạo ra một khu vực không lợi ích kinh tế và đất nước chúng ta có lẽ là sẽ mãi toàn là tham nhũng, tham nhũng bây giờ nó chết co lại 2,7 điểm, dưới ba điểm là thuộc vào dạng báo động thì chúng ta chỉ có 2,7 điểm, tức là ghê gớm đấy là nơi để tham nhũng, nơi để lãng phí, nơi để cái chỗ đấy là cái chỗ phi XHCN nhất thì chúng ta cho nó vai trò chủ đạo và cho nó vai trò là định hướng XHCN. Thật là quá nguy hiểm. Và tôi thấy là cứ cần cái việc gì nhờ đến nó, là lúc ví dụ chúng ta thiếu tiền ngoại tệ bắt nó phải bán ngay 3 tỉ.
Suốt một năm tôi ở hội đồng tư vấn chúng ta có ba chục triệu, nó có bán không? Nó không bán, thì xin thưa các đồng chí là nó không làm cho uy tín nhà nước, nó không thể quản một đống sắt mà nó hóa ra là quả đấm để nó bỏ túi nó, chứ không phải để nó hỗ trợ cho nhà nước. Thì đó là một vấn đề tôi kiến nghị lần này không nên quản lý nữa. Thì trong chiến lược bỏ chữ “nền tảng” vẫn còn …(không nghe rõ) chủ động một số ngành thôi, thì hỏi các anh bây giờ nông nghiệp có chủ đạo không? Hoàn toàn không. Một loạt các ngành công nghiệp hàng tiêu dùng, dệt may v.v… có chủ đạo không? Không. Thế nó không chủ đạo mà anh cứ ghi nó vào chủ đạo mãi. Thì tôi cho rằng trên thực tế nó đã không làm được vai trò chủ đạo và nó chỉ cái mức để tạo dựng cơ sở không tốt cho cái tư tưởng phát triển. Đấy là một cái ý mà tôi nghĩ là điểm này rất quan trọng mà trong báo cáo chính trị, trong cương lĩnh. Trong cương lĩnh thì giữ nguyên, trong chiến lược thì bỏ chữ “nền tảng”, nhưng mà tôi đề nghị là phải bỏ ra. Đấy là cái điều thứ ba mà tôi muốn nói.
Một vấn đề nữa là, tôi cũng hoàn toàn … ở trong đây có nói những vấn đề là “hoàn thiện thể chế” để cho đột phá. Cái vấn đề rất quan trọng là hoàn thiện theo hướng nào? Thể chế của chúng ta hoàn thiện theo hướng nào mới được chứ? Tôi nói hoàn thiện lại quay về mô hình Sô-viết có được không? Cũng là một cái hoàn thiện, tôi hoài cổ trở về cái cũ cũng là hoàn thiện chứ. Vậy cái hoàn thiện của chúng ta tắc ở ngã ba đường. Nếu tiến lên thì giống tư bản, mà ông tụt lại thì lại giống Sô-viết, còn ông đứng như hiện nay là không phát triển được. Vậy thì rõ ràng vấn đề định nội … là định hướng của hoàn thiện thể chế nói chung cả chính trị, hành chính, kinh tế. Tôi thì tôi nghĩ định …(không nghe rõ), hướng này là hướng hiện đại. Chưa hiện đại đấy là các nền kinh tế, các nước phương Tây đạt được một cái trình độ hiện đại về thể chế. Cái thể chế đấy nó cũng có thể anh xem là tư bản, anh không học thì ông đã học kinh tế thị trường của nó rồi, tại sao anh lại không học cách hay của nó. Thì thôi ta chưa tam quyền phân lập, ta chưa gọi là đa đảng đối lập nhưng ít nhất là những cái thể chế dân chủ hành chính minh bạch công khai ..(không nghe rõ) của nó thì chúng ta phải …(không nghe rõ). Chứ nếu chúng ta không định cái này ra thì tôi cho rằng cái hoàn thiện thể chế là không có định hướng. Cái hoàn thiện thể chế ghi trong đây là không có định hướng. Mà không có định hướng thì vô nghĩa, không có ý nghĩa gì cả. Đó là vấn đề thứ hai.
Cái thứ ba là cái đất nước như chúng ta nó có một điểm, tất cả những vấn đề quan điểm phát triển, cải cách thể chế, chính trị v.v… Nếu không được thử nghiệm thì anh không thể áp dụng được. Bây giờ chúng ta mới làm thử nghiệm bỏ Hội đồng nhân dân cấp huyện và cấp xã, thì cũng phải thử nghiệm chứ. Thế thì tôi cho rằng cái hình thức, cái môi trường để thể nghiệm, để thực nghiệm mỗi thể chế này thì phải được xác định. Và Trung Quốc cũng lập một cái đặc khu, đặc khu Thẩm Quyến đấy là nơi thực nghiệm hầu hết những cái cải cách kể cả kinh tế, chính trị của Trung Quốc, sau đó nhân ra cả nước.
Và bây giờ nó đang áp dụng một số thể chế định làm cả tam quyền phân lập …(không nghe rõ) chứ không phải là nó không làm, nó đang làm. Mà nếu thành công nó nhân ra. Thế chúng ta bây giờ thử nghiệm rất ít, hay là không có thử nghiệm, mà nói cho cùng không có cái thử nghiệm nào về thể chế và ông không có chỗ để thử nghiệm. Áp dụng thử nghiệm nó rộng, mà thử nghiệm mà nó không có môi trường phù hợp như là trong Thâm Quyến đặc khu như vậy thì anh thử nghiệm thì cái kết quả của thử nghiệm là không chính xác. Do vậy mà chúng tôi cho rằng, cần phải tạo lập những khu vực để mà thử nghiệm những thể chế mới. Thì chính là những đặc khu kinh tế. Mà hiện nay Việt Nam chúng ta lập ra mười lăm khu kinh tế mà trong đề nghị nhưng báo cáo các đồng chí năm khu đó cực kỳ vớ vẩn.
Người ta đồn có mỗi ông trưởng ban quản lý đất …(không nghe rõ) chả là cái gì cả, mà các khu khác khu Dung Quất … (không nghe rõ) không phải là đặc khu, cho nên khu của chúng ta là những khu về cơ bản là khu công nghiệp chứ không phải là khu … Không có thể chế gì … lộm nhộm ngoài mấy … (nghe không rõ) ra. Thì thưa các đồng chí là như vậy nói chung là không được và tôi cũng rất đồng ý là cái bản này nếu so với sự thay đổi của thời đại hiện nay, những biến động to lớn của thời nay đang diễn ra thì quả là …(không nghe rõ). Và…(không nghe rõ) đến đây thì nó đặt đất nước chúng ta đứng trước những cái … rất là lớn. Nếu chúng ta không có một đường lối, không có một cái chủ trương phát triển, một quan hệ phát triển. Những giải pháp phù hợp … Xin cảm ơn! (vỗ tay).
GS Trần Phương: Mời anh Mại … Nếu mà cứ tiến độ thế này thì chúng ta có thể không cần đến hai ngày đâu (tiếng cười). Không phải, nói như thế rất tốt là thế này, chúng tôi nghe được nhiều, các anh nói chúng tôi còn nghe. Chốc nữa tôi nói anh lại nghe, chứ còn nếu mấy ông mà nói dài thế thì không ai nghe cả. Xin mời anh Mại
GS-TSKH Nguyễn Mại (cựu Phó chủ nhiệm Uỷ ban Nhà nước về Hợp tác và Đầu tư, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài):
(Có tiếng nói: “Ông nói gần vào máy đi, hoặc là ông ngồi xuống để nói chứ nếu ông nói đứng thế…”)
Tôi chỉ có ba ý kiến thôi ạ.
Ý kiến thứ nhất, nếu mà đọc… Tôi chủ yếu nói về chiến lược, thì phải nói rằng là người ta đã cố gắng thể hiện một số ý rất cơ bản để mà đổi mới trong thời kỳ 2011 – 2020, nhấn mạnh phát triển nhanh, phát triển bền vững nhưng bằng chất lượng và hiệu quả thì phải nói đấy là một cái …, còn cái thể hiện không được như mong muốn thì đấy là chuyện khác. Chứ còn trong văn kiện mà chiến lược đó thì phải nói rằng là có những cái tư tưởng … (nghe không rõ) nhưng mà cái đó không được thể hiện bằng các cái chủ trương, các cái định hướng mà tôi nghĩ rằng nếu như mà thực hiện các chủ trương định hướng trong cái này thì đến năm 2020 không thể có được như là ý tưởng mà đưa ra Đại hội lần này. Tức là thay đổi về mô hình tăng trưởng, biến đổi, tăng trưởng bền vững.v.v… Thì tôi xin góp mấy ý kiến thế này.Thứ nhất là tôi cho là có ba cái chỉ tiêu mà tôi đề nghị … rất là … Đại hội này phải thay đổi. Chỉ tiêu thứ nhất là chỉ tiêu thu ngân sách 28% trong năm năm 2006(?)-2020. Tôi cho rằng quá cao so với đất nước hiện nay. Chúng ta từ 17%, 18% đã là nhiều rồi. Đến 21%, 22% cũng là cao. Năm năm vừa rồi xin phép là 28% và như vậy là gây ra hai tác động.
Một là anh lấy tiêu dùng của dân làm cái thu ngân sách nhà nước mất khoảng 5% – 6%. Cho nên không thể có thể cải cách tiền lương, không thể giải phóng sức lao động và năm năm vừa rồi vật giá tăng như vậy thì đời sống thực tế của đại bộ phận của người làm công ăn lương, những người lao động có thu nhập thấp và thu nhập trung bình là giảm đi rất rõ rệt. Bây giờ người ta phải đóng không biết bao nhiêu các cái khoản khác.
Và tôi tha thiết đề nghị Đại hội lần này không chấp nhận cái mà báo cáo của dự thảo Bộ Kế hoạch đầu tư là năm năn vẫn giữ 25-26% về thu ngân sách. Chỉ để là 20-21% thôi, thì đấy là một đề nghị thứ nhất, là một con số.
Con số thứ hai là tôi tha thiết đề nghị phải điều chỉnh cái tổng vốn đầu tư xã hội trên GDP là 42,5% như năm năm vừa rồi. Đấy là quá cao. Đài Loan trong suốt 18 năm đầu tư trên GDP chỉ là 28% và người ta phải tăng trưởng trên 10%.
Cho nên cái con đường hiện nay không phải là con đường đầu tư đến 40-42% mà chính là con đường làm thế nào mà có hiệu quả hơn và câu chuyện có hiệu quả hơn thì rất rõ chính là đầu tư công, đầu tư vào doanh nghiệp nhà nước.
Cái vụ PMU18 trước Đại hội X, vụ Vinashin trước Đại hội XI là hai điển hình cho việc đầu tư công của không hiệu quả và doanh nghiệp nhà nước không hiệu quả. Cho nên tôi đề nghị Đại hội lần này phải mổ xẻ một cách nghiêm túc: vì sao vụ PMU18 nó nghiêm trọng, vụ Vinashin còn nghiêm trọng hơn vẫn tiếp tục xảy ra trước hai Đại hội? Nếu không thì không thể giải quyết được bài toán đầu tư.
Và tôi đề nghị là chỉ giữ cái đầu tư trên GDP 35%, và nếu kéo xuống được xuống 32% được như các nước thì rất tốt. Và như vậy chúng ta sẽ không đối mặt với tăng trưởng nóng, không đối mặt với lạm phát. Đó là cái thứ hai tôi tha thiết đề nghị.
Cái con số thứ ba tôi tha thiết đề nghị là nếu mà các anh các chị tính, thì hiện nay thu qua thuế thì bao nhiêu phần trăm là thu bằng hải quan? Bởi vì hải quan với dầu khí là 42% thì trừ dầu khí đi 16%, tôi bỏ ra, thì tổng thu trong nước của hải quan hơn 30% (là thu hải quan). Đấy là rất phi lý.
Chúng ta vẫn làm ngân sách bằng cách thu hải quan, thuế chồng lên thuế, và như vậy do không tích tụ vốn, các doanh nghiệp trong nước không có một cái chính sách rõ ràng về thuế thì không thể nào tăng cái thu trong nước được.
Cho nên trong Đại hội mười năm sắp tới, phải tăng thu trong nước như các nước khoảng 90%, còn thu hải quan thì giảm xuống 10% – 15% thôi.
Để làm được việc đó thì tôi nghĩ rằng là chúng ta hay nói đến tư tưởng Hồ Chí Minh thì chắc các anh các chị biết rằng là trong di chúc là Bác Hồ đã nói là sau chiến tranh là phải quan thức dân. Trước hết là bỏ hoàn toàn thuế nông nghiệp cho 80% nông dân và tôi nghĩ rằng là tư tưởng chính sách thuế trong cái thời kỳ công nghiệp hóa cũng là tư tưởng Hồ Chí Minh là khoan thức dân cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Chúng ta không thể đánh chung cao thuế như hiện nay. Mà phải thay đổi hoàn toàn các cái hệ thống thuế hiện nay.
Tôi có đề nghị là cải cách thuế thì cải cách triệt để, cơ bản. Và không thể giữ như hiện nay được.
Thì đấy là có ba cái con số mà tôi tha thiết đề nghị với tư cách là Hội Kinh tế Việt Nam thì chúng ta nên mổ xẻ. Còn nếu không thay đổi được ba cái chỉ tiêu này thì Đại hội này cũng là như mười năm vừa qua, là lún sâu vào những cái lạm phát, lún sâu vào tăng trưởng rất chậm, hiệu quả rất là thấp.
Còn một hệ số ICOR chắc các anh biết rồi, là từ 2,2 năm 1991-1995 rồi đến 3,2 năm 1996-2000, 4,2 từ 2001-2005 và 6, hơn 6, 2006-2010. Cho nên cái điều chỉnh hệ số ICOR xuống là rất cần thiết và đấy mới là hiệu quả. Đấy là một ý kiến thứ nhất.
Cái ý kiến thứ hai, tôi đề nghị rằng là nên thay đổi cách tiếp cận là … các đột phá. Ở đây có đề ra ba đột phá rất ngắn, một là thể chế và cải cách hành chính, thứ hai là nguồn nhân lực chất lượng cao, là đổi mới toàn diện giáo dục, thứ ba là hạ tầng cơ sở. Thì tôi cho cái đấy không phải là đột phá.
Đột phá phải là như Đại hội VI, tức là đột phá bắt đầu từ tư duy phát triển. Và chúng ta có một cái thời kỳ rất tốt, rất thuận lợi cả quốc tế và trong nước. Hiện nay chúng ta có 1.200 đô la tính theo đầu người. GDP bây giờ là có hơn 100 tỷ đô la và vì vậy cho nên trong nước hoàn toàn là có thuận lợi hơn trước rất nhiều, tiềm năng rất tốt. Ít nhất chúng ta hiện nay có hơn 500.000 doanh nghiệp trong đó có những doanh nghiệp … (không nghe rõ) được và ngoài nước thì rõ ràng là hội nhập kinh tế quốc tế chúng ta bây giờ sâu rộng hơn nhiều.
Năm năm nữa chúng ta hội nhập càng sâu hơn với thế giới do đó tôi cho là .. tư tưởng chiến lược của mười năm sắp tới phải là đổi mới từ tư duy phát triển và tôi rất tán thành nhiều ý kiến anh em là chúng ta có một cái thành công là đổi mới trước hết về kinh tế và ổn định về chính trị. Đã đến lúc chúng ta không thể không đương đầu với đổi mới về chính trị, tôi muốn nói rằng (như anh Trung) là không phải đa nguyên đa đảng nhưng rõ ràng là toàn bộ cái thể chế chính trị hiện nay là không đảm bảo cho phát triển kinh tế trong tương lai.
Vì vậy phải đổi mới một cách cơ bản từ việc là lãnh đạo đảng, từ việc quản lý của nhà nước không thể can thiệp … bất kỳ cái gì thủ tướng cũng ra quyết định cả, không có cái chuyện là như “28” tự nhiên bỏ ra khoảng 160 nghìn tỷ mua gần 10 tỷ đô la mà không ai chịu trách nhiệm cả, không có cái chuyện Vinashin như vậy, không có một ông Bộ trưởng nào bị cách chức cả. Không thể không có cái đổi mới chính trị.
Rõ ràng là vai trò của quản lý nhà nước, vai trò Quốc hội, thì rõ ràng là tôi cũng xin nói là Quốc hội hiện nay chưa phải là cơ quan lập pháp đúng nghĩa của nó bởi vì toàn bộ cái luật Quốc hội chỉ rất chung chung. Cơ quan lập pháp chính là chính phủ, chính là Thông tư các bộ cho nên phải đổi mới. Biến Quốc hội ít nhất thành một cơ quan chủ yếu là lập pháp, và cái chức năng đấy phải được thay đổi và vai trò dân chủ của xã hội của nhân dân. Chúng ta không nên kỳ thị về cái … xã hội dân sự.
Hiện nay, theo công bố hiện nay có 4.000 tổ chức dân sự đang hoạt động ở ta. Không có cái luật về hội mà mắc mớ đến 4, 5 năm nay, không ra được cái luật hiệp hội. Cho nên rõ ràng vấn đề dân chủ trong đó có vai trò của các tổ chức dân sự là một cái điều rất quan trọng. Toàn bộ cái đổi mới thể chế chính trị tôi nghĩ rằng là cần phải đưa vào thành một cái đột phá lớn chủ yếu. Chứ còn hiện nay hoàn thiện thể chế của chúng ta đang làm, hạ tầng cơ sở chúng ta đang làm … Cải cách giáo dục chúng ta làm mà không thành công thì không thể coi ba cái đó là ba cái mà đột phá được.
Bởi vì vậy tôi cho rằng đột phá phải học tập tư tưởng như là Đại hội VI. Bắt đầu về tư duy phát triển và từ đó đổi mới toàn bộ hệ thống chính trị để làm cho hệ thống chính trị tương thích với sự phát triển kinh tế và nó trở thành một cái động lực chủ yếu thúc đẩy phát triển kinh tế chứ không phải là … (không nghe rõ).
Cuối cùng tôi cũng hy vọng rằng là … (có nhiều anh em thì rất là nghi ngờ về cái chuyện tiếp thu). Nhưng mà tôi cũng không nghe trực tiếp, nhưng hôm qua anh …(nghe không rõ) có nói rằng là anh ấy đến phát biểu ở cái hội thảo của Liên hiệp hội khoa học kỹ thuật Việt Nam bởi vì anh ấy thấy anh Rô Huy Rứa phát biểu ở Mặt trận tổ quốc, với tư cách là ủy viên Bộ chính trị, trưởng Ban tuyên huấn, anh ý nói rằng là lần này Đảng thực sự muốn nghe ý kiến của các nhà khoa học và của dân. Thì tôi nghĩ rằng là chúng ta có lẽ cũng phải tin vào lời nói của một cái ông mà đứng đầu một cơ quan tư tưởng như vậy.
Cho nên là với hy vọng rằng những cuộc họp như thế này được tổng hợp thành những vấn đề lớn và nhanh đưa ra như là một văn kiện tham khảo cho các đại biểu ở Đại hội người ta thảo luận. Bởi vì tôi cũng như các anh thôi, tôi cũng không muốn góp ý vào cương lĩnh, cũng không muốn góp ý kiến vào chính trị. Bởi vì tôi nghĩ rằng là có lẽ tất cả chúng ta biết rồi sau khi thông qua chẳng ai nhớ bao nhiêu nữa, chủ yếu là góp ý kiến vào giải pháp về kinh tế.
Và cuối cùng tôi thấy họp bàn nên đánh giá đúng điều kiện hiện nay nước ta. Tôi cho là chúng ta đang đứng trước những thách thức rất lớn nhưng mà chúng ta cũng có thời cơ rất lớn. Vì vậy tôi cho rằng chúng ta có thể học cách tiếp cận với thời cơ trong những cái thách thức.
Tôi xin đưa ra hai cái dẫn chứng. Một, là anh Lược vừa nói về cái chuyện sụp đổ của vai trò XHCN, rõ ràng là Đảng ta lúc đó quá thông minh biến nó thành một cái thời cơ, chúng ta đã bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc … năm 1991 chúng ta liên tục đàm phán với Mỹ rất tích cực để năm 1994 Mỹ bỏ cấm vận. Rồi 2005, ta vào ASEAN sau đó ký hiệp định chung với EU rồi bình thường hóa quan hệ với Mỹ. Thì rõ ràng Đảng ta, Việt Nam mình cái việc đối phó với thách thức bằng cách biến nó thành thời cơ chủ động tranh thủ hội nhập kinh tế thế giới nhưng mà khủng hoảng 1997 và khủng hoảng 2007 thì Trung Quốc người được hưởng lợi nhiều nhất trong hai khủng hoảng đó. Chắc các anh các chị biết rằng là rõ ràng trong khi thế giới đang bị khủng hoảng thì người Trung Quốc đã làm được một cái chuyện rất thần kỳ là tranh thủ biến Trung Quốc thành một cường quốc kinh tế thứ hai của thế giới và tầm ảnh hưởng, sức mạnh của Trung Quốc ra khắp thế giới, kể cả châu Á, châu Phi.
Và chúng ta thì rất bị động vì đối phó với cả hai cuộc khủng hoảng ấy. Làm cho cuộc khủng hoảng thứ nhất thì chúng ta bị ảnh hưởng đến nay năm 2004 …(không nghe rõ). Khủng hoảng thứ hai chúng ta lúng túng đến mức mà chúng ta … 2008 thì đầu năm thì đưa ra giải pháp thắt chặt tiền tệ, tháng 8 đưa ra giải pháp mở rộng tiền tệ. Rõ ràng lúc nào chúng ta cũng phải ứng phó theo cái kiểu đối phó với thách thức. Chưa có một cách nhìn dài hạn để biến từ thách thức thành cơ hội. Tóm lại là tôi xin đề nghị nhấn mạnh trong thời đại hiện nay của chúng ta là rõ ràng là có thể hoàn toàn chủ động biến thành thức thành cơ hội như là chúng ta đã từng làm. Thì lúc đó mười năm sắp tới mới phát triển được. Tôi xin cảm ơn!
GS Trần Phương: Cảm ơn anh Mại! (vỗ tay)
Bây giờ đồng chí nào muốn nói nào? Anh Vũ Khoan. Vâng, mời anh Vũ Khoan!… Cứ ngồi mà nói thì nó to hơn anh ạ. Đừng đứng dậy nữa…
Vũ Khoan (cựu Phó Thủ tướng, cựu Ủy viên TƯ Đảng):
Tôi xin phép ngồi thì nói vào micro nó to hơn, hơi vô lễ một tí, xin tha lỗi.
Trước hết tôi xin rất cám ơn các anh cho tôi là người ngoại đạo, ngoại hội mà được đến nghe như thế này thì cũng được hiểu biết rất là nhiều điều. Tôi xin chia sẻ một vài suy
nghĩ, chủ yếu là về chiến lược thôi, cũng giống như anh Mại. Chứ còn cái chuyện cương lĩnh nó mênh mông năm bảy mươi năm nữa, không biết nó thế nào, nó ra làm sao. Thì thôi, chuyện đó mênh mông thảo luận mãi, các đồng chí cũng đã góp nhiều rồi, loanh quanh nó cũng thế thôi. Thành ra tôi tập trung vấn đề chiến lược. Thì tôi xin có mấy ý kiến thế này.Ý kiến thứ nhất là chúng ta đã bắt đầu công nghiệp hóa từ hồi ông Trần Phương, ông đã thảo ra, tham gia từ cái Đại hội III cơ. Cho đến bây giờ như thế là 50 năm, có lẽ là một trong những nước kỷ lục về quá trình công nghiệp hóa. Tất nhiên nó phải có cái hoàn cảnh chiến tranh này khác. Thế thì bây giờ có thể hiểu là 2011-2020 là ta đến đoạn nước rút không? Như thế sẽ là 60 năm. Vậy 60 năm thế giới thay đổi rất nhiều, nước ta đã thay đổi rất nhiều.
Do đó khái niệm về công nghiệp hóa đã thay đổi hoàn toàn qua 60 năm đó. Vậy chúng ta tiếp cận cái quá trình công nghiệp hóa của chúng ta đến 2020 này đó là theo cái tiêu chí mới chứ đâu phải theo tiêu chí cũ. Nếu mà chiểu theo cái tiêu chí mới thì các anh hiểu biết hơn tôi nhưng mà qua những cái tôi đọc được thì đây là câu chuyện nó không chỉ vấn đề công nghiệp hóa, mà câu chuyện của chúng ta là hiện đại hóa đất nước trong đó công nghiệp là một cái mũi nhọn, hay là một cái nòng cốt.
Vì sao tôi nói công nghiệp hóa, … à, hiện đại hóa … là chính chứ không phải là công nghiệp hóa. Vấn đề của ta và của cả thế giới bây giờ là không chỉ vấn đề công nghiệp mà ngay như nước ta hiện nay cũng phải hiện đại hóa nông nghiệp đấy chứ vì cái nông nghiệp của ta chiếm tỷ trọng rất là cao mà hiện đại hóa nông nghiệp không chỉ là vấn đề công nghiệp hóa nông nghiệp mà nó còn bao gồm cả những cái lĩnh vực khác như là công nghệ sinh học hay dịch vụ trong nông nghiệp. Biết bao nhiêu cái để biến cái nền nông nghiệp của chúng ta thành một cái nền nông nghiệp hiện đại. Tức là bên cạnh cái nông nghiệp đó còn có một cái lĩnh vực hiện nay nó thể hiện tính hiện đại của thế giới, là dịch vụ.
Mà dịch vụ của chúng ta rất coi thường mấy năm nay, bao nhiêu năm nay nó cứ đì đẹt như thế, mà không có chuyển biến gì cả. Đại khái vẫn 38% với chất lượng rất xấu, rất là kém. Mà thế giới đã đi rất là nhanh rồi. Hay là cái lĩnh vực nó không sản xuất như là cuộc sống hiện đại, thành phố hiện đại.
Chúng ta đi vào một cái nước gọi là có thể khoe là đã trở thành nước công nghiệp ấy. Thế nhưng mà cuộc sống cực kỳ xô bồ, thành phố thì lộn xộn. Cuộc sống chẳng hiện đại gì cả. Có những người cũng lại không hiện đại thì làm sao được. Tôi cho là quá trình sắp tới của chúng ta là quá trình hiện đại hóa đất nước, trong đó công nghiệp hóa cũng là một cái khâu nếu thích dùng cái từ đột phá thì cũng có thể dùng một cái câu như vậy.
Không phải ngẫu nhiên mà chúng ta không có học theo Trung Quốc một cách máy móc nhưng mà người ta đưa ra bốn cái hiện đại khi bắt đầu cải cách mở cửa năm 78. Các đồng chí nhớ đấy, nông nghiệp hiện đại, công nghiệp hiện đại, quốc phòng hiện đại cái gì đấy, khoa học hiện đại. Chứ Trung Quốc không dùng khái niệm “công nghiệp hóa”, hầu như không dùng. Cái này góp thì cũng góp thế thôi chứ chắc chả ai nghe đâu, chả ai thay đổi đâu. Nhưng mà tôi cũng muốn góp thử, khiêu khích các đồng chí vấn đề này. Là vì nếu sắp tới chúng ta là cả một quá trình hiện đại hóa đất nước chứ đâu phải chỉ là chúi vào công nghiệp. Đấy là một cái ý kiến.
Cái ý kiến thứ hai là mười năm tới cái nhiệm vụ,…à ờ ý kiến thứ hai là chúng ta đưa ra khái niệm rất là tù lù mù là: “cơ bản trở thành nước công nghiệp”. Thế nào là cơ bản, không đâu định nghĩa được, không biết làm sao mà có thể lấy cái gì làm thước đo, mà mục tiêu nào để phấn đấu. Chúng ta cái gì không làm được thì biến thành cái chuyện “về cơ bản” hay là “một bước”. Đó là cái thủ thuật của chúng ta thường hay làm. Nhưng đây là câu chuyện mà phải rõ nó ra chứ không thể nào khác được. Đó là ý kiến thứ hai.
Ý kiến thứ ba là, 2011-2020 thì cái gì là chính đây? Tại sao tôi nói thế? Là vì chúng ta phải xử lý mấy vấn đề. Một là, xử lý cái hậu quả của cuộc khủng hoảng, mà vừa rồi chúng ta tụt xuống, năm nay là sáu phẩy bao nhiêu đấy.. năm bảy gì đấy. Thì so với tám phẩy mấy phần trăm chúng ta mới đạt được. 5,7 là chúng ta tụt xuống rồi. Lấy lại được phong độ đó chắc cũng phải vài ba năm. Như vậy là một nhiệm vụ trong 10 năm tới là lấy lại phong độ.
Cái việc thứ hai cực kỳ quan trọng mà cực kỳ phức tạp là xử lý những bất ổn vĩ mô hiện nay cực kỳ nghiêm trọng. Có thể nói trong nhiều năm tôi, không dám nói cả thời kỳ đổi mới (nhưng mà tôi cũng chưa kiểm tra lại), nhưng trong rất nhiều năm chưa bao giờ cái bất ổn vĩ mô nó nặng như bây giờ. Cái thâm hụt ngân sách là cũng… chúng ta lai rai mãi khoảng 5%, bây giờ là 6%, 7%. Bây giờ lấy lại được cái 5% cũng phải mất mấy năm chứ tôi chưa nói cái việc cân bằng ngân sách.
Thế rồi cái nhập siêu ngày càng nghiệm trọng v.v… Như thế, nhiệm vụ thứ hai là xử lý những bất ổn vĩ mô. Tôi không biết là nếu xử lý đúng cũng phải mất nhiều năm chứ không phải là một năm đâu.
Cái vấn đề thứ ba mà chúng ta phải xử lý đây, mà đại sự hơn nữa, là trong văn kiện có nói “nền tảng để Việt Nam trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại chưa được hình thành đầy đủ”. Vậy, 10 năm tới hoàn thành đầy đủ cái nền tảng này hay là mặc kệ cái nền đang xây mà cứ xây cái tường. Vì vậy nhiệm vụ 10 năm là củng cố cái nền tảng này để nó hoàn thiện hay là cái công nghiệp. Cái này tôi chả hiểu thế nào cả. Đấy là cái vấn đề thứ ba.
Vấn đề thứ tư, tôi cho rằng là 10 năm tới tình hình quốc tế khó khăn hơn trước rất nhiều. Khó khăn hơn trước là có mấy cái, tôi đơn cử ra thôi. Cái thứ nhất, sau khủng hoảng người ta cơ cấu lại hết cả, nó thay đổi hết cả. Tôi đồng ý với anh Lược thôi, người ta cứ đi, mình cứ bình chân như vại, thì cái thay đổi ấy nó sẽ dội vào mình rất nhiều. Mình phải ứng phó với nó thế nào? Mình chỉnh sửa thế nào? Mình thích nghi thế nào? Đấy là một cái rất là khó. Cái thứ hai khó là do cái hậu quả khủng hoảng, cái cạnh tranh tăng lên rất nhiều. Cái xu hướng bảo vệ mậu dịch thì nó tăng lên rất lớn. Trong khi đó thì ta lại phải hội nhập sâu hơn với những cái thể chế thị trường tự do ngày càng nhiều. Cái này rất là trái ngược. Hôm qua ở ASEM chúng ta đã đồng ý đàm phán cả về … BTA với EU. Thế rồi chúng ta phải thực hiện cái thị trường tự do với Trung Quốc, với Ấn Độ, với ASEAN như thế là 2015 phải tự do hoàn toàn v.v… Chúng ta đang đàm phán … (không nghe rõ) thì cái quá trình tự do hóa chúng ta chui đầu vào cái tự do hóa này thách thức rất là lớn. Đấy là cái khó thứ ba.
Cái khó thứ tư là cái nguồn vốn, nguồn vốn cũng sẽ là không phải dễ dàng như trước nữa đâu với cái giám sát tài chính như thế này. Cái thứ năm cực kỳ tôi băn khoăn rất nhiều vì tôi cũng là cái thằng làm nước ngoài cũng nhiều là một cái thay đổi thế giới là Trung Quốc …nhân tố Trung Quốc, mà chúng ta tính chưa hết, chưa đúng mức. Ngay cái chuyện dùng nhân dân tệ để thanh toán nhiều người nhìn nó một cách rất đơn giản. Biết bao nhiêu cái phức tạp. Tôi cho cái ý thứ ba của tôi là chúng ta sẽ phải thực hiện cái quá trình này trong một bối cảnh quốc tế nghặt nghèo hơn rất nhiều, phức tạp hơn rất nhiều. Chúng ta phải tính đến.
Ý kiến thứ tư là mô hình phát triển, là chuyện đại sự. Những cái Đại hội III, Đại hội IV, có đưa ra cái mô hình công nghiệp hóa của đất nước. Mà cái này cũng là sản phẩm của anh Trần Phương với nhiều anh khác đây. Và ưu tiên phát triển công nghiệp nặng, rồi Đại hội IV lại chỉnh sửa lại. Thế thì cái mô hình hiện nay trong này trình bày tôi thấy … người dân thường chưa hiểu nó như thế nào? (có tiếng xen vào: “chưa có mùi”). Ừ thì tôi chưa dám nói thế, nói thế sợ xúc phạm. (có tiếng góp ý rất nhỏ).
Đấy, cái ý của tôi trùng với ý của anh Phương vừa mới nói là chưa hình thành được mô hình phát triển. Trong văn kiện là chưa có. Cái đó là cốt lõi, câu chuyện đó là cốt lõi. Trong cái mô hình ấy nó sẽ nảy sinh những mâu thuẫn thì trong cái chiến lược này chưa nêu ra được cái mâu thuẫn đấy và phương pháp xử lý cái mâu thuẫn đó.
Tôi nói ví dụ, như giữa tăng trưởng và hiệu quả là nó mâu thuẫn nhau, tôi nói ở phạm vi vi mô thôi. Một nhà máy anh muốn hiện đại hóa nó lên hay thay đổi đi thì anh phải ngừng sản xuất, anh dỡ ra, anh sửa, anh đổi mới thiết bị, anh cũng sẽ phải chậm lại vài ba năm. Thế thì cái vĩ mô cả nước nó lại càng như thế, thế thì trong trường hợp ấy anh phải chọn lựa cái nào? Anh lấy GDP làm trọng hay chất lượng làm trọng? Trong trường hợp phải xử lý thì anh lấy cái gì làm trọng?
Tất nhiên, chúng ta cũng đồng ý có lập luận là không có tăng trưởng lấy đâu ra thế nọ thế kia. Đúng rồi. Phải cố mà tăng trưởng thật cao nhưng trong trường hợp mà không chọn lựa được thì lấy cái gì làm trọng? Cái thứ hai là giữa cái tốc độ và cái bền vững cũng lại là mâu thuẫn nhau, có những cái …(không nghe rõ) mâu thuẫn … muốn nhanh thì phải xây dựng nhiều gây ra cái môi trường đang hứng chịu đấy, bao nhiêu cái chuyện. Thì tóm lại chung quanh cái mô hình chính là trọng tâm nên suy nghĩ sửa là sửa cái này, suy nghĩ làm sao sửa này?
Cái ý kiến cuối cùng của tôi là có câu đột phá bây giờ cũng trở thành mốt. Ở nước ta rất hay là cứ có cái gì là thành mốt hết. Từ trên xuống dưới xã cũng đột phá, rồi là cả nước đột phá, 3 cái tỉnh gì đó, 9 cái đột phá thế phá thủng hết cả thế này thì chả biết là còn cái gì nữa (có tiếng cười). …9 đột phá của một tỉnh thì không biết ông đột cái gì nữa. Hôm qua trên vô tuyến tôi không nhớ nói cái tỉnh gì (nói xen: Gia Lai). Tỉnh nào? Thì thôi, thì ba cái đột phá này, nghĩa là tôi … chung quanh cái đột phá này thì tôi có mấy ý kiến.
Thứ nhất, vấn đề trình tự của ba đột phá. Tôi cứ tạm lấy ba đột phá thôi. Mặt trận tổ quốc lấy cái đột phá chống tham nhũng nữa, như bà Hoàng Xuân Sính bà có đề nghị. Nhưng tôi thấy trình tự thì nên đưa cái nguồn nhân lực lên đầu. Chứ không nên đưa nó thành thứ hai. Mà trong cái chiến lược này nếu mà đi vào cái cụ thể hóa thành cái nhiệm vụ thì đặt ra thành nhiệm vụ thứ chín, thứ chín thì nó không phù hợp. Đấy là một ý chung quanh cái nguồn nhân lực.
Ý thứ hai quanh nguồn nhân lực là không phải chỉ là vấn đề giáo dục và chuyên môn nghề nghiệp. Mà vấn đề của chúng ta là tạo nên một con người của xã hội hiện đại, xã hội công nghiệp mới là quan trọng. Nó mang tính toàn diện chứ không thể chỉ là vấn đề …(không nghe rõ) đâu. Cái ý thứ ba về vấn đề nguồn nhân lực, là cái nguồn nhân lực quyết định nhất, như anh Lược nói là nhân tài. Tôi thì cho cái quan trọng nhất là lãnh đạo. Nếu không có cái tầm lãnh đạo của một nước hiện đại thì nó … với một cái thế giới như thế này thì không đơn giản.
Cái thứ tư, là nguồn nhân lực muốn xây dựng được thì anh phải mười năm sau, chiến lược sau anh mới được hưởng chứ không phải được hưởng ở cái này đâu. Bây giờ khoá chặt rồi.
Cái thứ năm xung quanh vấn đề nhân lực ấy, thì nó mênh mông như thế, thì tôi nói luôn riêng về vấn đề giáo dục thôi thì …(không nghe rõ) thì nếu mà và ba năm nữa, 2 – 3 năm nữa mà anh tranh cãi nhau như thế nào đó, anh thành một cái hệ thống, hay là nói (thôi cũng) là cái chiến lược đổi mới giáo dục, cải cách giáo dục cũng đã là khó lắm rồi. Ta cãi nhau tùm lum như thế này chưa biết đi theo hướng nào? Thế tôi hiểu đến ngày hôm nay chưa biết là cái ngành giáo dục chúng ta sẽ đi theo hướng nào? Nó ra sao? Thì cái đó là khâu đột phá của đột phá rồi. Chứ nếu không bắt đầu từ cái này thì là cái gì? Giáo dục cái gì? Bằng cái gì? Ra làm sao? Bây giờ sách giáo khoa đang thử. Đừng hi vọng cái sản phẩm của cái này chúng ta được hưởng trong 10 năm tới. Mà phải 10 năm sau nữa nếu làm tốt. Đấy, chung quanh cái đột phá về giáo dục.
Cái thứ hai là vấn đề thể chế, nếu đấy cho là đột phá thì tôi cũng tán thành thôi. Nhưng thể chế ở đây không chỉ là chung quanh cái thể chế thị trường mà nó là thể chế quản trị quốc gia. Hay là chúng ta cũng nói đơn giản ra là thể chế chính trị. Thì trong cái thể chế chính trị này thì nó cũng mênh mông lắm. Thì tôi chia sẻ ý kiến của anh Nguyễn Trung là làm sao thôi cố nói mãi rồi, mấy chục năm nay rồi, là làm sao cụ thể hóa ra, thể chế hóa nó ra, Đảng lãnh đạo được thế nào? Đến đâu? Như thế nào? Nhà nước quản lý thế nào? Và nhân dân làm chủ thế nào? Cái này đưa ra khái niệm tù lù mù thế thôi. Nhưng mà cũng chưa rõ. Thành ra thể chế đây không chỉ là vấn đề kinh tế.
Thế rồi cái vấn đề tranh cãi triền miên là kinh tế nhà nước là chủ đạo, cũng là thể chế chứ gì, cũng là phần nào đó là thể chế chứ gì. Nó vừa là kinh tế, vừa là chính trị, như ở ta có cái buồn cười. Có những câu chuyện cãi nhau 15, 20 năm, đây chỗ các đồng chí đây tham gia cả: đảng viên làm kinh tế hay không, rồi bóc lột hay không bóc lột? Cãi nhau 15, 20 năm. Loanh quanh như thế. Bây giờ lại loanh quanh cái chuyện kinh tế nhà nước làm chủ đạo, lại phải mất 15, 20 năm nữa. Loay hoay thế nào, mà cuộc sống thì nó cứ đi. Đổ vỡ thì cứ đổ vỡ, tiền dân mất thì cứ mất, tranh luận cứ tranh luận. Nếu đấy … thể chế thì tôi thấy nên mở rộng khái niệm thể chế này ra chứ không chỉ quanh quanh ở đây.
Còn cái kết cấu hạ tầng thì rõ quá rồi. Kết cấu hạ tầng này rõ ràng cá nhân tôi rất là băn khoăn từ khi còn làm việc cơ, cố có ý kiến mà cũng rất là khó là bị phân tán quá mà không có trọng tâm trọng điểm. Những khâu gút của ta quyết định sự phát triển kinh tế không tập trung vào, phân tán hết tất cả. Tôi xin lỗi chứ ngay chuyện xây đường Hồ Chí Minh là cái chuyện rất đúng nếu mà để xử lý cái chuyện ách tắc ở đường số 1 và cái đoạn miền Trung. Tức là khác đi thì chưa chắc đã phải, chưa phải thời gian làm, chưa phải lúc làm. Nhưng chúng ta làm từ Pắc Pó …(không nghe rõ) tất cả. Mà khi bàn từ xây Pắc Pó thì nặng về chính trị, những cái chính trị ý nghĩa lịch sử thôi. Chứ đâu có phải ý nghĩa kinh tế.
Vừa rồi cuộc tranh luận về đường sắt cũng mênh mông như thế trong khi cái đường sắt hiện nay đáng ra phải cải tạo rất nhiều, mà chiến lược lại vẫn ghi. Thành ra cái chỗ lấy trọng tâm làm là cái khâu đột phá này thì tôi cho là thỏa đáng thôi. Vấn đề là vấn đề làm sao biết chọn được trọng tâm .
Thôi cuối cùng tôi xin một ý kiến nhỏ nữa thôi. Đúng như anh nào đã nói thì cái góp ý kiến này là xôi chấm xôi thôi. Tôi nhìn quanh quanh, tôi dự không biết bao nhiêu hội thảo lại vẫn ngần ấy ông này thôi. Tức là chúng ta nói với nhau, cứ loãnh quanh với nhau xôi chấm xôi thế thôi. Chứ người dân tôi không biết người ta tiếp cận cái này thế nào, chứ tôi tiếp cận rất nhiều người dân, thanh niên, có ai biết đâu. Dài ngoằng ngoằng này ai đọc, ai hiểu biết gì đâu. Chả ai hiểu biết gì? Cái người mà người ta bàn ấy, người ta không hiểu biết. Không biết làm thế nào đây? Người ta không đọc vì nó dài quá, mình đọc còn nhức đầu nữa là người dân bình thường. Thế nhưng ông giải thích lại còn dài hơn.
Trên báo nhân dân các đồng chí xem những bài giải thích của đồng chí ở Nguyễn Ái Quốc ý, một ý là các ông làm một trang. Trời ơi, thế làm sao người dân hiểu được. Và những hiệu quả của những câu chuyện ấy ra làm sao?
Đại hội Đảng bộ các cấp cũng thế, họ có góp cái này nữa đâu. Tức là cuối cùng tôi xin lỗi anh Phương một câu nữa thôi ạ.
Trong cái chiến lược này thì thể hiện cái mong muốn thì rất nhiều, nhưng cái lòng mong muốn, … , tăng cường, đẩy mạnh, nâng cao, rồi mở rộng v.v… rất nhiều. Nhưng biện pháp để thực hiện cái này hầu như là không có. Trong đó có biện pháp cơ bản của bất kỳ một cái sự phát triển nào là đồng vốn thì cái này không có một cái chương nào, mục nào nói về huy động vốn cả. Ở đâu? Như thế nào? Nguồn nào? Phân bổ như thế nào? Anh Mại cũng có nói chuyện phân bổ tôi cũng chia sẻ. Cái phân bổ ở đây, cáivấn đề gọi là tiền đầu tư công đấy, bây giờ nó khủng khiếp quá. Bây giờ đầu tư công như thế trong ngân sách đã thiếu rồi, bây giờ chơi cái kiểu là trái phiếu. Đi dự vòng qua trái phiếu, cái này mới là cái chết đây này. Dùng hết thì không biết là bội chi ngân sách khủng khiếp như thế nào nữa. Thành ra cái phần biện pháp trong này là quá yếu. Mà gắn bó biện pháp cốt tử là vấn đề bốn thì lại hầu như không có. Ấy xin mạnh bạo góp một số ý kiến, cái gì mà không nên không phải thì các anh chị bỏ qua.
GS Trần Phương: Vâng xin cám ơn anh Vũ Khoan!
Mời anh Vũ Quốc Tuấn. Nhưng mà này hình như bây giờ là 10 giờ, các anh có muốn nghỉ một tí không? Rồi anh Tuấn sẽ nói. Có lẽ ta nghỉ một tí rồi anh Tuấn nói nhé! Ta nghỉ 10 phút đến 10 giờ 15’ thì ta vào (sau đó hội thảo nói chuyện riêng ồn ào và nghỉ giải lao 23 phút…)
Ta tiếp tục thôi. Kể ra là nghỉ giải lao quá mười phút. Xin mời anh Vũ Quốc Tuấn. Bây giờ ông lại đóng cái vai không phải nhà lý luận nữa, không phải nhà chiến lược nữa mà là Chủ tịch hội doanh nghiệp vừa và nhỏ phải không? (có tiếng nói xen: “làng nghề”) … à “hội làng nghề”. Hai cái hội đấy mình cứ hay lẫn với nhau, doanh nghiệp vừa và nhỏ với làng nghề …(có tiếng bàn tán xôn xao, không nghe rõ). A, rồi rồi rồi…(có tiếng nói nhỏ chen vào).
Vũ Quốc Tuấn:
Thưa anh Trần Phương, thưa các anh các chị, tôi xin phép ngồi nói…
Trần Phương:
Vâng đúng đúng, để cho nó vào máy.
(1h49’40″) Vũ Quốc Tuấn (cựu thành viên Ban nghiên cứu của Thủ tướng, cựu trợ lý của cố Thủ tướng từ 1985 đến 1994, Chủ tịch Hiệp hội làng nghề VN):
Trước tiên tôi rất là hoan nghênh các anh đã phát biểu trước. Và như thế tức là phải nói là trong giới kinh tế chúng ta thì ý kiến gặp nhau nhiều lắm, rất là gặp nhau, rất là
nhất trí… (tiếng rất nhỏ, không nghe rõ). Tôi hy vọng như anh Việt Phương nói đó, nếu như Đảng ta Đại hội XI này đưa ra một bản nghị quyết ngắn gọn mươi, mười lăm trang nói những vấn đề …(không nghe rõ) rất biến động. Tôi cho rằng không biết là có được không? Bởi vì tôi có nghe đồng chí Tô Huy Rứa hôm qua ở Mặt trận tổ quốc VN nói đó … thì các anh chuẩn bị cái này công phu lắm, nghiêm túc lắm nghe đầy đủ tất cả mọi ý kiến, mà tiếp thu rất nghiêm túc, thì tôi sợ rằng không biết các vị có mạnh dạn mà sửa lại những cái ý kiến đã đề ra như là ý kiến của đại đa số chúng ta không?… (không nghe rõ)Trần Phương:
Chả ai sửa đâu. Ông nói ông cứ việc nói còn người ta không sửa đâu (tiếng cười rộn lên). Không phải! Nhiều Đại hội như thế rồi (có tiếng xen vào: “vâng, chỉ có Đại hội VI…”). Nhưng mà ta nói, ta có trách nhiệm nói, ta cứ nói (Vũ Quốc Tuấn: có tính chất xây dựng, đầy đủ trách nhiệm của cán bộ đảng viên). Vâng. Chứ ông nói mà ông hy vọng người ta sửa thì không nên đâu (nhiều tiếng cười).
Vũ Quốc Tuấn
Điều thứ nhất tôi thấy rằng là có thể nhận xét chung như thế này. Cuộc sống của dân ta hiện nay á, nó không được phản ánh vào trong các dự thảo văn kiện. Mà các dự thảo văn kiện theo tôi nó vẫn nặng về … từ cái lý thuyết, mà phần nào đó cũ kỹ, giáo điều, mà viết dài. Tức là cuộc sống của dân ta bây giờ đó, nó muôn hình muôn vẻ, rất là phong phú sôi nổi. Ta có điều kiện/(nhiều chuyện?) hết sức bức xúc thì không được phản ánh đầy đủ trong … (nghe không rõ).
Chính vì thế cho nên tôi nghĩ rằng là phải làm thế nào đưa cuộc sống vào nghị quyết. Có đưa cuộc sống vào nghị quyết như thế thì nghị quyết mới có… (không nghe rõ) mà nó phải (…) được tâm tư nguyện vọng của dân ta hiện nay. Tôi xin nói hai vấn đề thế này, nói ngắn thôi ạ.
Một là vấn đề bây giờ phải đổi mới chính trị bởi vì rằng qua một thời gian chúng ta lấy đổi mới kinh tế là chủ yếu. Có đổi mới chính trị nhưng thật ra đổi mới chính trị chưa theo kịp yêu cầu.
Mà giờ đây có chừng nào đó nó cản trở sự phát triển kinh tế và ảnh hưởng đến đời sống của dân nữa. Chính vì vậy cho nên tôi xin nhấn mạnh rằng phải nói tốt hơn, rất kỹ hơn nữa về vấn đề đổi mới chính trị. Anh Vũ Khoan có nói về đổi mới thể chế ý mà, chính là thế, nó là thể chế chính trị. Tôi đồng ý như thế. Và nó là cái gì? Chủ yếu là cái gì? Tôi xin nói thêm. Một là xác định cho rõ hơn nữa vai trò lãnh đạo của Đảng. Và chúng ta nói rằng Đảng cầm quyền. Đảng cầm quyền là thế nào? Cầm quyền của ai? Ai giao cho anh cầm cái quyền đó mà anh cầm quyền?
Bây giờ có tình trạng Đảng can thiệp quá nhiều vấn đề về kinh tế, làm cho cái ông Chính phủ đôi khi ông lại ỷ lại vào sự lãnh đạo của ông Đảng. Có nhiều chuyện đáng nhẽ ra có thể chủ động được…(nghe không rõ) lại đẩy cho Bộ chính trị. Ở dưới có thể xử lý được lại hỏi ông thủ tướng.
Đấy là một chuyện. Chuyện thứ hai đó, là Đảng can thiệp quá nhiều về việc cấp đất đai, cho nên…(không nghe rõ) đất đai,rồi cấp tín dụng vốn, rồi thì cho vay, giãn nợ v.v… rất nhiều chuyện ông thường vụ tỉnh ủy…(đoạn này nghe không rõ). Mà ông “thường vụ tỉnh ủy” là ai? (…). Thế thì cái việc đó đảng có cần làm không?
Cách đây mấy năm Đảng (…) Bộ chính trị quyết định (…) là bắn bao nhiêu pháo hoa, mấy điểm. Tôi nghĩ rằng (…). Thế còn nhà nước, nhà nước bây giờ có thể nói cái hệ thống , bộ máy nhà nước bây giờ quá ư là cồng kềnh, hiệu lực quá kém gây rất nhiều khó khăn cho dân mình trong đó có hiệp hội làng nghề chúng tôi. Vẫn còn những cái kiểu xin cho, vẫn còn cái kiểu là … can thiệt vào những hoạt động kinh tế bằng những biện pháp hành chính. Bây giờ ví dụ thế này.
Từ những vấn đề kinh doanh của doanh nghiệp, những vấn đề mà đáng lẽ có thị trường mà ta quyết định theo kinh tế thị trường thì ông lại can thiệp. Bây giờ thì tôi xin đơn cử một chuyện nhỏ thôi. Tức là bây giờ để kìm chế lạm phát ông ấy chi ra bao nhiêu tỷ đồng đó để giao cho một số doanh nghiệp để mà giữ được cái giá bán của một số sản phẩm gọi là thiết yếu để mà kìm chế lạm phát. Thì tôi nghĩ là không biết có phải như vậy không? Nếu chi như vậy thì chi bao nhiêu nghìn tỷ đồng cho đủ bằng được mặt hàng thiết yếu để mà nó không nâng giá. Rồi thì ông ý lại bảo như thế thằng than không được tăng giá, điện không được tăng giá v.v… Thế có phải là biện pháp hành chính không? Ví dụ thế.
Thế còn cái nữa là ta, có anh đã nói rồi, tức là xã hội dân sự.. Thì cho tới bây giờ đó, thì luật về hội trải qua mười bốn lần dự thảo rồi mà tôi có tham gia khá nhiều lần, chị Lan có tham gia, nhưng mà chưa hình thành được. Bởi vì vẫn còn tư duy sợ xã hội dân sự, thực sự là như vậy (có tiếng nói xen: cái tư duy “muốn quản”). Tức là cái tư duy cái nhà nước muốn quản. Không! Chính vì sợ cho nên muốn quản chứ nếu mà không sợ dân thì việc gì quản. Mà quản cái gì thôi chứ. Tôi không nói dài vào chuyện này. Tôi chỉ xin nói thế thôi.
Chính vì thế cho nên á, là làm thế nào có hai chuyện chủ yếu về chính trị. Một, là tách bạch cái sự lãnh đạo của Đảng với sự quản lý của nhà nước. Đảng đừng can thiệp vào việc của nhà nước. Vì thực tế là can thiệp nhiều, nhưng mà không chịu trách nhiệm. Ấy, nó “hay” ở chỗ đó. Can thiệp nhiều, ra nhiều quyết định nhưng không chịu trách nhiệm. Đó là chuyện thứ nhất. Chuyện thứ hai, nhà nước không nên can thiệp vào hoạt động của thị trường, hoạt động doanh nghiệp, mà nhà nước làm cái gì mà nhà nước cần thì thôi. Đó là vấn đề thứ nhất tôi xin phát biểu.
Vấn đề thứ hai liên quan doanh nghiệp thì xin nói thế này: văn bản dự thảo, các văn bản này, thì nói về vấn đề môi trường kinh doanh và doanh nghiệp, môi trường bình đẳng của doanh nghiệp, quá ư là sơ sài. Không thấy rằng hiện nay trong thực tế các doanh nghiệp hiện nay, doanh nghiệp tư nhân đó, doanh nghiệp ngoài quốc doanh như chúng ta thường nói, là bị áp chế/(thuế?) rất nhiều. Trong khi đó, thì ông ấy ưu ái cho doanh nghiệp nhà nước, thì phải chăng đây vẫn là chuyện xuất phát từ tư duy công hữu tư liệu sản xuất khi mà hoàn thành chủ nghĩa xã hội, không còn tư nhân nữa, có phải thế không? Không biết bao nhiêu năm hoàn thành cái đó thì không rõ. Nhưng hiện nay mà nói thì ông ý còn kỳ thị cái kinh tế tư nhân rất nặng nề. Đồng thời vẫn ưu ái, coi doanh nghiệp nhà nước trong hệ thống kinh tế nhà nước là chủ đạo. Vẫn là được ưu ái. Thế thì phải nói ngay từ chỗ khái niệm đó, kinh tế nhà nước là chủ đạo cũng không rõ ràng gì cả. Đồng thời ông doanh nghiệp nhà nước dựa vào cái thế đó mà duy trì vai trò chủ đạo của mình. Và được ưu ái đủ mọi thứ. Thế thì cái tệ hại nó ra làm sao? … nó thế nào? Chúng ta đều biết cả, không nhầm lẫn phải không ạ? Chừng nào còn những cái chủ đạo ấy thì nền kinh tế … thứ nhất á, về mặt chính trị mà nói là không phát huy được sức mạnh đại đoàn kết toàn dân để đầu tư vào kinh tế. Bởi vì ba nguồn lực ông phân cho nhà nước rồi còn đâu tư nhân nữa.
Mà tôi xin mở ngoặc luôn cái khái niệm về phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân được Đại hội IX nhấn rất mạnh. Nhưng đến Đại hội này, văn kiện này nói quá nhẹ. Nói về kinh tế tư nhân thì như thế là cũng trong văn kiện Đại hội XI này, dự thảo về văn kiện này, thì nói kinh tế tư nhân có bước thụt lùi so với Đại hội IX, so với văn kiện của Đại hội X. Vì ông có một câu mà (…) tức là phát triển mạnh kinh tế tư nhân hoặc kinh tế tư nhân là một động lực phát triển kinh tế. Một động lực là quá yếu.
Nhưng mà trước đó, Đại hội IX, văn kiện Đại hội X đã từng nói rằng phát triển kinh tế tư nhân rộng rãi, không hạn chế về qui mô trong những lĩnh vực mà pháp luật không cấm, có lợi cho kinh tế quốc dân, thế thì đậm đà quá chứ gì. Kỳ này ông nói không đậm đà gì cả. Vì vậy cho nên chúng tôi đề nghị có lẽ cái điểm đó là phải bổ sung thêm kỹ hơn vì rằng là người ta cũng chưa hiểu cái kinh tế tư nhân … thực ra mà nói nó gồm cả kinh tế tư bản tư nhân. Ta đó … Đồng thời gồm cả bốn nhiệm vụ, kinh doanh cá thể, anh ạ, cái lực lượng lớn lắm chứ. Bốn triệu hộ mà, đùa đâu … nhưng ông chỉ sợ hình thành giai cấp, đấu tranh giai cấp, phá bỏ v.v… Thì chính cái đó gây cho nhân doanh chúng ta một cái gọi là mặc cảm và lo ngại. Ông nói thế thôi, ông vỗ béo tôi chúng em rồi ông ăn thịt đấy … thì rất nguy hiểm, làm thế nào phát huy sức mạnh dân tộc được? Làm thế nào phát huy sức mạnh toàn dân làm kinh tế được? Thế thì muốn xóa bỏ cái bất bình đẳng trong kinh doanh đó, giữa các doanh nghiệp thì chúng ta đã có luật doanh nghiệp năm 2005 rồi. Nhưng mà trong tư duy, trong thực tế mà nói thì vẫn còn rất nhiều bất bình đẳng.
Chính vì thế cho nên theo tôi là phải hạ ưu thế bớt cái đầu tư của nhà nước vào phát triển, khuyến khích mạnh hơn nữa cái đầu tư của tư nhân của dân vào phát triển. Và trong thực tế xóa bỏ tất cả những bất bình đẳng trong kinh doanh để mà các thành phần kinh tế tự do kinh doanh và tự do cạnh tranh. Nếu còn không bình đẳng thì làm gì có cạnh tranh. Xin hết!
Trần Phương:
Đồng chí nào phát biểu nữa. Mời anh Thiên.
(2 giờ 2′) PGS-TS Trần Đình Thiên (Viện trưởng Viện Kinh tế VN):
Kính thưa đồng chí Trần Phương, kính thưa tất cả các anh các chị. Tôi cũng xin phát biểu mấy ý thế này. Hôm qua Liên hiệp hội khoa học kỹ thuật cũng có làm mấy cuộc như thế này, có nhiều ý kiến. Hội khoa học kinh tế phải tham gia dưới góc của mình, cũng phải có ý kiến. Nhưng tôi nghĩ rằng đây là câu chuyện mà nó gắn với đường lối lớn. Nhất là cái cương lĩnh định hướng cho một cái công cuộc phát triển. Cái chiến lược là 10 năm. Nhưng đây là cái dịp để chúng ta có thể nói là định vị lại cái cách đi của mình. Đặt ra cái sửa … cương lĩnh là vấn đề nó nghiêm trọng, bàn đến việc gì mà nó đúng cái như vậy. Nếu không lại cứ ì ì ì ì. Đây là cái việc mà tôi nghĩ rằng nên tiếp cận theo cái cách như vậy.Xin lỗi, tầng thứ hai là tầng chiến lược 10 năm. Mười năm cũng là mười năm có thể nói đến cái lúc sau 25 năm đổi mới, 10 năm nay là cuộc chơi khác rồi. Nó xoay triển như thế nào? Đặt lên cái tầng kế hoạch 5 năm là cái báo cáo chính trị, 5 năm. Thì 5 năm làm cái gì? Như thế có rõ không? Được chưa? Tôi nghĩ là nó theo tuyến như vậy. Thế thì ở đây, theo cái thời gian vừa phải như vậy thì tôi cũng có xin mấy cái ý như thế này.
Thứ nhất, nó liên quan đến vấn đề lớn trong chọn đường lối phát triển, cách phát triển, thì tôi nghĩ rằng là đến cái thời điểm này nhìn 20 năm nó có cái việc thế này. Hôm qua tôi cũng có phát biểu trên hội nghị Liên hiệp hội nhưng hôm nay muốn nói rõ hơn là thế này. Có lẽ trong 25 năm vừa rồi, cái điều chúng ta đạt được quan trọng nhất là thị trường, là chuyển sang thị trường chứ không phải cứ cái định hướngXHCN. Bây giờ phải nhìn nhận thẳng thắn như vậy. Thế thì đến bây giờ chúng ta nhìn lại cái công thức phát triển ấy là kinh tế thị trường định hướngXHCN, là nên được hiểu thế nào cho nó rõ ràng? Nếu không nó không minh bạch chỗ này, không rõ ràng chỗ này thì có thể cái đoạn đi tới của ta là gặp vấn đề. Thì tôi có mấy ý thế này. Có lẽ là mấy cái điểm không rõ ràng về mặt khái niệm, mà cái khái niệm này là khái niệm cơ bản để thiết kế ra cái đường lối phát triển. Đây là thời điểm mà tôi nghĩ rằng bàn cương lĩnh là bàn đến khái niệm lớn những cái định hướng lớn cho một đường lối phát triển thì tôi thấy mấy cái điểm chưa rõ ràng là thế này.
Thứ nhất chúng ta đều biết đó là định hướng XHCN, nói thế thôi nhưng mà XHCN này chưa được định nghĩa cho rõ được bởi vì nó gắn với cơ chế kế hoạch hóa tập trung. Thế còn định hướng XHCN mà nó gắn với thị trường là không rõ. Mà cho đến bây giờ chúng ta bàn cứ né tránh cái chuyện bàn (…) trong điều kiện bình thường, là cũng ngại bàn lắm. Về mặt chính thức là ngại bàn lắm. Các nhà khoa học cấp tiến là muốn xông vào bàn nhưng mà cũng không được. Cái thứ hai gắn với định hướng XHCN có một khái niệm nó rất thiết thân mà chúng ta bàn rất nhiều. Đấy là thế nào là một lực lượng kinh tế chủ đạo trong điều kiện thị trường.
Ngày xưa, toàn là sở hữu nhà nước, toàn là quốc doanh thì đương nhiên nó là chủ đạo, khỏi phải bàn. Nhưng mà đến lúc đụng vào nguyên lý thị trường một cái thì chúng ta thấy là lập tức cái vấn đề chủ đạo là nó có vấn đề. Khái niệm chủ đạo là nó có vấn đề nhưng mà chúng ta chưa bao giờ bàn cái chuyện này cho nó một cách sòng phẳng về mặt khoa học. Mà tôi cho rằng đây là hai cái khái niệm quyết định một cái cách phát triển gắn với một cái rô-to, cơ bản là chuyển sang kinh tế thị trường mà tất cả chúng ta, Đảng cộng sản, thừa nhận đấy là lựa chọn đúng.
Và tôi cho là toàn bộ những hiệu quả phát triển hiện nay có vấn đề là nó gắn trong cái tổ hợp này. Sự không tường minh về khái niệm, cơ bản, khái niệm cơ bản là nó làm chúng ta không thể nào rõ ràng được về mặt cơ chế. Nó làm chúng ta không thể nào làm được về cơ chế. Đến cái khái niệm khác, tôi xin nói là khái niệm ví dụ như là nhà nước pháp quyền… tôi cho là khái niệm lớn của phát triển như hôm nay là ý của anh Khoan nói về hiện đại hóa đất nước, tôi rất đồng ý. Những khái niệm lớn của loài người là dân chủ, là nhà nước pháp quyền, là xã hội dân sự mà chúng ta rất ngại bàn đến. Chúng ta cứ tiếp cận từng bước một từng bước một. Và chúng ta đang hướng đi sau. Tiếp cận nhưng mà theo cái kiểu không muốn tiếp cận nó chứ không phải là … Đây là tôi muốn nói cái minh bạch thái độ đối với những lập trường.
Những xã hội phương Tây ngày xưa nó phát triển mà tên nó gọi là ngôn ngữ nhân loại của loài người như cách mạng Pháp người ta chỉ bàn tới khái niệm cơ bản bình đẳng, tự do bác ái, các thứ. Mà Bác Hồ, tôi nghĩ đi tiếp thu những cái ấy, khuân về Việt Nam những cái thứ ấy. Nhưng cho đến bây giờ những cái khái niệm đó tại thời điểm thế kỷ 21 của chúng ta vẫn rất ngại bàn, không muốn làm cho nó rạch ròi từ (…) về mặt khái niệm. Rụt rè. Và, tôi nghĩ là … theo ý kiến cá nhân của tôi, là khi mà chúng ta đưa định hướng XHCN vào, đưa cái khái niệm gọi là lực lượng chủ đạo trong kinh tế thị trường vào thì cái đấy nó hàm một cái ý tứ ở trong đấy tức là chúng ta không muốn chấp nhận thị trường, chứ không phải (…) Nó có một cái nuối tiếc, không muốn, từ từ thôi, càng chậm càng tốt. Cố gắng phanh hãm lại và như thế có lẽ rằng là cái cuộc chơi thị trường không bao giờ nó có thể phát triển.
Cho nên tôi muốn có ý đầu tiên là thế này, là đã làm cương lĩnh để mà định hướng lớn cho một dân tộc, tại cái thời điểm này, là phải rõ ràng được những khái niệm lớn, cái hướng lớn, chứ cứ chập chừng do dự thế này thì khó lắm. Bàn đi cũng không được. Hoặc chúng ta thấy là các anh các chị có nói đấy, những chuyện tù mù rất không rõ ràng. Đấy chuyện lớn cũng tù mù. Ví dụ như là “về cơ bản”, khái niệm khoa học “về cơ bản”, “về cơ bản” để làm gì? Để chúng ta không muốn chấp nhận những cái tiêu chuẩn thực. Và cái gì nữa, rồi “bước ngoặt”, chúng ta hay có những “bước ngoặt”. Ai chả biết ngoặt nhưng ngoặt thế nào? Đi thẳng không đi cứ ngoặt là thế nào. Ví dụ như vậy. Thế thì những cái chuyện như thế chúng ta nói chúng ta dùng tính từ quá nhiều, dùng những tính từ gọi như (…) đó gọi là cái tính vô hướng. Tính không vét vơ của phát triển, quá nhiều. Như thế là không rõ ràng.
Cho nên tôi nghĩ rằng bàn đúng như các anh nói thì nói cái việc này dù cái Đại hội này chưa giải quyết hay không tôi nghĩ nó vẫn cứ đặt ra với cái đất nước này. Cho nên ta họp ở đây cũng không phải chỉ vì là Đại hội có bàn hay không mặc dù tôi biết là thời gian còn quá ngắn để mà thảo luận. Trở lại cái này một cách rõ ràng nhưng mà với tư cách là một hội khoa học, tôi nghĩ rằng là ta vẫn cứ đặt ra và nên đưa ra một cách rất rõ ràng như thế này, chứ nếu không cuộc sống nó vẫn cứ phải như thế này, buộc phải trở lại khái niệm thôi. Dân chủ cộng hòa, Việt Nam dân chủ cộng hòa, độc lập tự do hạnh phúc. Đẩy ra đẩy vào, kéo ra kéo vào thì đúng là kéo pháo vào ra Điện Biên Phủ thì nó có nhưng mà những khái niệm lớn của loài người chúng ta thể hiện thái độ phát triển như thế là tôi cho rất khó, khó thảo luận.
Cái ý thứ hai mà tôi muốn nói chúng ta là một cái nước đi sau. Một cơ hội phát triển cực kỳ lớn mà nhiều người nói và tôi rất đồng ý là cái lợi thế lớn nhất của Việt Nam bây giờ là đi sau. Muốn đi sau thì phải như thế nào? Đi sau là phải nhìn thời đại cho nó rõ ra thì mới có thể tận dụng được cái lợi thế. Chúng ta nói khoe chúng ta toàn những lợi thế tĩnh ở đâu mà đào ra bán cái là hết ngay. Trong khi đó những lợi thế cơ bản mang tính thời đại thì chúng ta quên mất. Và ở đây nó có một cái điều là muốn tận dụng được cái lợi thế lớn đó thì cái quan trọng nhất là phải định vị thời đại cho nó đúng, cho nó rõ . Ở đây có cả anh Lược và anh Hồng Hà (…) là những người (…) mấy kỳ vừa rồi. Đây là tôi biết thôi. Các anh tham dự nhiều các mặt khác … (không nghe rõ) nhau nhưng mà nó có cái câu chuyện bàn về thời đại của chúng ta đấy là vẫn tư duy trên một cái nền rất cũ của các khái niệm mà bị chính thời đại nó vượt qua.
Bây giờ thời đại 100 năm mới có cuộc khủng hoảng, nó đảo lộn cả thế giới, CNTB còn có như ngày xưa không? Phải nhìn nhận cho nó rõ chứ, CNXH nó đã có như thế rồi, chúng ta cứ cố gắng vớt vát lại, theo nghĩa như vậy. Chúng ta phải đổi mới cách nghĩ về chính CNXH chứ không phải giữ cái cách nghĩ ngày xưa. Cái thời kỳ quá độ, cái khái niệm quá độ có thể vẫn là quá độ nhưng không phải quá độ như ngày xưa. Ta không làm cái việc đó, rồi là cục diện của thế giới nó thay đổi đến tôi nghĩ là làm chiến lược là phải tính đến cục diện.
Trong cái khoản chiến lược thì tôi có nói với anh Lược cuộc đời này cuối cùng nó tóm có mấy dòng thế này thế này, bối cảnh thời đại, không rõ cục diện là thế nào cả. Mà cái cục diện đó nó hiện nay đặt ra vô cùng nhiều vấn đề với sự sống còn cho sự phát triển của đất nước này. Bàn chiến lược mấy cái câu như thế gọi là tính mô phạm như thế chứ không phải là tính định hướng. Cho một cái sự lựa chọn, một cơ hội phát triển. Thì như thế là khó.
Cái tôi muốn nói ở đây là đánh giá thế giới này nó là cái gì mà chúng ta làm cương lĩnh là chúng ta phải làm 50 năm nữa thì cái thế giới này nó thấy thế nào? Mà Việt Nam trong cái thế giới đó chứ không phải Việt Nam đang tư duy chính cái thế giới ở tại cái thời điểm này. Xu hướng thấy nói cũng lơ mơ một câu à đấy cái gọi là kinh tế tri thức, gọi là toàn cầu hóa, toàn cầu hóa bàn mấy năm mới dám chấp nhận một khái niệm chứ chưa phải là thực chất. Cục diện là không rõ, Trung Quốc, Ấn Độ nổi lên là cái tình thế phát triển Việt Nam đến đây, tôi cho rằng là chúng ta cứ nói là bí mật nhiều quá cho nên bàn nó khó lắm.
Đấy là cái điểm thứ hai mà tôi muốn nói, đã là những cái lúc bàn đến cái vấn đề lớn như thế này thì những cái chuyện đó phải bàn rất là rõ ràng, minh bạch.
Tôi thấy đây là có cả anh (…) có cả anh (…) anh Võ Văn Kiệt, tôi thấy thế này, ở đây chia sẻ (…) Tức là cái nỗ lực chỉ là viết ngắn lại chứ không phải là làm cho nó rõ ra. Mà đáng ra cái chỗ này, cái chỗ tiên phong cho dân tộc phải làm rõ ra, đặt ra những vấn đề lớn đó, cho nên cố gắng chỉnh sửa cái nỗ lực cao nhất là nó ngắn lại. Thế cho nên khi mà định vị thời đại rõ là rõ … (nghe không rõ). Mình nhập cuộc rồi. Mình nhập cuộc hoàn toàn mà lại ở cái thế yếu đi sau mà lại không biết cái thế giới thế đấy nó thế nào thì làm sao phát triển được. Lúc đó biến số quốc tế là phải là biến số lớn đầu tiên ( …) của mình, chứ không phải ngoài biến số của mình.
Cái điểm cuối cùng mà tôi muốn nói nó gắn với chiến lược, thì ở đây thế này. Tôi muốn nói đó là cái chiến lược ta viết rất là khái quát, nó có mấy cái điểm mới quan trọng nhưng mà nó chung quá cho nên thực ra tính quyết chiến nó chưa được thể hiện rõ. Ví dụ thay đổi mô hình tăng trưởng, thay đổi như thế nào? Tôi cho rằng tư tưởng lần này đặt ra là thay đổi nguồn tăng trưởng là một tư tưởng rất lớn. Hai mươi nhăm năm chúng ta mới nói ra (…) nhưng có nghĩa như thế nào thì nó đều đều, nó mờ mờ, đáng lẽ phải làm rõ được cái chuyện ấy. Mà chiến lược chỉ cần làm rõ cái chuyện ấy thôi (…)
Thứ hai là trong chiến lược nó có một cái mà tôi thấy để mà hành động, tức là thiết kế những cái việc để mà hành động thì lại viết nó quá ngắn gọn. Đây tôi chưa nói tư tưởng, đấy gọi là cái đột phá chiến lược. Các ý tứ chiến lược chung là nó định hướng chung thôi chứ không phải chỉ riêng để mà hành động. Nhưng mà có mấy cái điểm để mà hành động thật quyết liệt để mà nó bung ra từ đấy là nó triển khai cái lôgic tung tóe ra những việc khác. Là ba cái đột phá mà tôi thấy viết rằng thứ nhất là nó quá ngắn, thứ hai đột phá viết kiểu đấy là nó quá rộng không thể nào đột phá được.
Mười lăm năm vẫn mấy cái điểm, lần này thêm cái đột phá hạ tầng thì tất nhiên cũng có thể coi đột phá được. Nhưng thực ra đấy là món nợ của những Đại hội lần trước đưa ra là phải làm (…) nên bàn. Công nghiệp hóa mà, chưa làm thì giờ phải làm, buộc phải làm. Không làm thì không có cái nền ấy, không bay nhảy, không chạy chiếc đi đâu cả. Thế còn hai cái điểm kia là hai cái điểm chưa thấu, mà hai cái điểm ngày xưa gọi là thể chế, gọi là đột phá thể chế. Tôi hỏi đột phá thể chế là đột phá kiểu gì. Toàn bộ cái đổi mới này chỉ có là thể chế hay không, nói đột phá thể chế thì nói rõ điểm đột phá nó là cái gì? Chứ còn cấu trúc thể chế là toàn bộ đổi mới của chúng ta, là cái thể chế ấy. Nếu chúng ta đặt ra như thế thì không biết đổi mới chỗ nào. Cho nên mới tù mù. Hoặc ví dụ như là chính sách tiền tệ, thị trường tiền tệ chẳng hạn. Có phải đột phá không hay là … (không nghe rõ) nói đột phá, làm một cái nó bung ra, nó bung các thứ ra. Ví dụ như vậy, chứ còn nếu mà những cái gọi là thực thi hành động đưa ra những cái quá rộng như thế là cái định hướng nó … ,mà tôi cho rằng là chúng ta phải tư duy cũng phải nói cho rành mạch cái khái niệm đột phá cho đến bây giờ cái cách hiểu vẫn khác nhau. Cách hiểu khác nhau. Có lẽ chúng ta cũng phải làm nhiều nước họ đột phá rồi. Chúng ta cũng biết ở ta là cách nhìn nó khác đi.
Tôi nói ví dụ đột phá của Trung Quốc năm cái điểm, năm cái đặc khu, đó là đột phá. Vừa là thể chế, vừa là vùng. Nó tổ hợp lại thế là nó bung ra. Mà đấy là đột phá toàn bộ hệ thống cấu trúc ở trong một cái điểm. Như thế mới là đột phá. Của ta đột phá coi như là cả một cái hệ thống như này là đột phá và đột phá cái nguồn nhân lực. Tất nhiên nguồn nhân lực là quan trọng. Nhưng mà cái phát triển của con người kéo dài cả hàng trăm năm, mấy chục năm, “đột phá nguồn nhân lực” nghĩa là thế nào? Người ta phải đột phá về chương trình, ví dụ thế, đột phá vào một khâu nào đấy … nó cho nó rõ, “đột phá nhân lực” thì chả ai phản đối được cả. Nhưng mà để hành động thì tôi e rằng những khái niệm này chưa đủ để mà . .. Tôi xin phép có mấy ý kiến. Xin hết!
Trần Phương: Đồng chí nào phát biểu ý kiến nữa không? Xin mời. Vâng. Mời anh Danh … thôi ngồi luôn đi.
(02h17’30″) TS Lê Đăng Doanh (cựu thành viên Ban nghiên cứu của Thủ tướng, Viện Nghiên cứu phát triển IDS):
Thưa anh Trần Phương, thưa các anh các chị! Tôi đồng ý với nhiều ý kiến đã có phát biểu. Tôi xin có mấy ý kiến thế này.
Một là cần có cái sự kiểm điểm nghiêm túc cái việc thực hiện các cái nội dung đã ghi trong nghị quyết Đại hội IX, Đại hội X. Bây giờ kiểm điểm lại thì thấy tất cả các nội dung mà liên quan đến cái việc phát huy quyền dân chủ của người dân thì đều đã không thực hiện. Và cái điều này chắc chắn không phải là sự tình cờ.Một là Luật về hội, anh Vũ Quốc Tuấn đã có nêu. Hai là Luật về quyền tiếp cận thông tin của công dân, đã có ghi, không thực hiện. Thứ ba tức là Luật về tòa án hiến pháp không ghi, không làm. Thứ tư Luật về trưng cầu dân ý, không làm. Và có qui định là phải phát huy sự giám sát của dân đối với Đảng. Chả thấy phát huy gì cả.
Tất cả những cái chuyện kia thì ai mà có ý kiến thì tức là săm soi rồi thì là dùng các công cụ này khác rồi thì hạn chế thì v.v…
Bây giờ một cái Đảng mà đến nghị quyết Đại hội cũng không thực hiện, thế thì bây giờ sẽ đi đến đâu. Và sắp tới đây sẽ như thế nào? Đấy là một cái điều theo tôi là phải có sự kiểm điểm hết sức là nghiêm túc bởi vì rằng là đã đang Đại hội là cao nhất rồi. Mà bây giờ sau đó rất là lặng lẽ, thản nhiên coi như điều này không phù hợp thế rồi thì v.v… và v.v…
Thí dụ như là Viện khoa học xã hội đã có nhiều lần trình ra một cái bản về qui chế dân chủ trong nghiên cứu khoa học. Có một câu xanh rờn: “Làm gì có cái chuyện này”. Dẹp! Thế là thôi, chả ai có ý kiến gì cả. Như ở đây có mấy anh em cũng đã tham gia vào tiết mục ấy lặng lẽ rút dù về cả, không có ý kiến gì cả. Thế thì tương lai trong đợt sắp tới này có qui chế gì không? Tức là Đảng cũng phải có cái qui chế về cái việc tức là ban chấp hành trung ương có thực hiện một cách nghiêm túc hay không chứ.
Điểm thứ hai là đổi mới thể chế là then chốt. Tất cả những điều mà chúng ta nói về giáo dục, đào tạo về tất cả các thứ. Nếu không đổi mới thể chế thì sẽ không giải quyết được gì cả. Cái điểm đầu tiên cần phải vạch ra là đổi mới thể chế phải ngăn chặn lợi ích nhóm và phải thể chế hóa sự lãnh đạo của Đảng. Và phải có sự kiểm soát cơ quan lãnh đạo của Đảng. Và ở đây đã có cái đề nghị rất rõ ràng tức là bầu ủy ban kiểm tra, do Đại hội bầu ra và giám sát Ban chấp hành Trung ương và không phụ thuộc vào Bộ chính trị. Có như thế mới được, mà cái đó Lê nin đã có làm rồi. Và đã có đề xuất rồi.
Mà hiện nay Trung Quốc đã có thực hiện và đã có thí điểm ở rất nhiều tỉnh rồi. Và sắp tới đây nó sẽ thí điểm nữa. Chứ bây giờ chúng ta tất cả các việc này chúng ta cứ nói nhưng không có làm gì cả. Và có cái luật về cái việc là sự lãnh đạo của Đảng hay không? Tất cả chúng ta đều biết. Và tất cả các quyết định là phân đất cho ông này, phân nhà cho ông kia, giao ông nọ mấy trăm mét vuông đất, ông kia v.v… rồi đến bí thư tỉnh ủy gặp ông này ông kia gật đầu thế này thế khác. Tất cả cái chuyện đó diễn ra như cơm bữa. Và mọi người đều biết cả. Còn tất cả các chuyện đưa ra Hội đồng nhân dân cách thức này khác …. nó chỉ là hình thức. Thế thì tất cả cái chuyện ấy bây giờ nó cứ tiếp diễn thế chúng ta coi như là chúng ta không biết gì cả.
Thế liệu một cái xã hội như thế, một cái thể chế như thế có thể đi đến hiện đại và công nghiệp hóa được không? Làm gì có chuyện! Làm việc nó phải đàng hoàng, phải có căn cứ chứ lỵ. Đấy anh Trần Phương còn biết hồi bấy giờ làm mấy công trình lớn để đưa ra bao nhiêu hội đồng, đúng không? Lại mời cả hội đồng giám sát, có cái phải mời cả chuyên gia Liên Xô, họ xem xét kỹ càng lắm. Bây giờ mấy dự án to hơn, tiền to hơn rất nhiều mà cứ gật đầu lia lịa thế thôi. Quyết định ở cái chỗ nào đấy, thế rồi không biết gì cả.
Cho nên thể chế là một vấn đề sống còn và nếu như không có một tiến bộ về thể chế thì không có một tiến bộ thực chất nào hết cả và thể chế ở đây là thể chế của bản thân Đảng. Đảng phải đổi mới, phải có sự giám sát, mọi người phải tự nguyện đặt mình dưới sự giám sát chứ không thể … ở đây mọi người ở đây đều biết cả: vì ông này ông đồng hương với mình, gọi điện thoại là … đấy nhớ, cậu chú ý cái chú ấy nhớ. Thế ít lâu sau chưa thấy gì cả, sao mình nhắc mà cậu không chú ý thế là hôm sau thấy lên cấp thứ trưởng rồi v.v… Nếu như vậy một chính sách cán bộ không trọng dụng người tài mà đưa lên tất cả những cái người như vậy, thì nó làm nản lòng người ta và dẫn đến người ta chạy đi nơi khác người ta làm.
Cái điểm thứ ba mà tôi muốn báo cáo với các anh là tình hình kinh tế vĩ mô và tình hình kinh tế thế giới sắp tới đây hoàn toàn không giống như cái báo cáo của chúng ta mà đang nói đây. Một là chúng ta đều biết hiện nay khủng hoảng lương thực là một vấn đề nhãn tiền. Hai nữa là vấn đề khan hiếm năng lượng là vấn đề nhãn tiền. Thứ ba là vấn đề biến đổi khí hậu tác động đến Việt Nam là rất là rõ ràng. Tất cả những các cái điều đó có thấy thể hiện vào đây đâu. Không thấy thể hiện gì cả.
Cái thứ tư là kinh tế vĩ mô, ổn định kinh tế vĩ mô, thì tất cả anh em chúng ta ở đây đều biết rằng là nền kinh tế của chúng ta cần phải qua một giai đoạn ổn định, phải giảm sốt, phải giảm các mất cân đối trước khi tiếp tục tăng trưởng. Bây giờ mọi chuyện coi như cứ thế là tiếp tục diễn ra và sẽ “tăng trưởng nhanh và bền vững”. Làm gì có câu chuyện diễn ra như thế được!
Tôi xin báo cáo các anh các chị hiện nay các ngân hàng thương mại của chúng ta nhá … tôi vừa hỏi, trao đổi với chị Dương Thu Hương đây thì theo như chỗ tôi được biết một số ngân hàng thương mại nhỏ của chúng ta hiện nay là đã có mùi khét. Mùi khét lắm rồi, chứ không phải đơn giản. Nếu như ông ngân hàng nhà nước ông không bơm vào và cái thị trường liên ngân hàng vừa rồi không có cứu cho thì có một số chỗ đã có diễn biến phức tạp.
Trong tình hình đó ông cứ tiếp tục diễn ra mãi cho nên tôi nghĩ rằng tất cả các việc này thì cần phải có một sự thảo luận, phải nhìn thẳng vào sự thật, bởi vì rằng là tất cả các cái chuyện mà không nhìn thẳng vào sự thật sẽ không lừa được sự thật. Lừa được con người thôi còn đến lúc nào đấy thì cuộc sống quay lại mới trừng phạt và lúc bấy giờ sẽ rất là lớn. Cũng xin lưu ý là cái nợ công đã tăng lên rất nhanh chóng từ năm 2007 cho đến nay là tăng lên và hàng năm càng tăng lên và Việt Nam trở thành một cái nước tích cực vay nợ nhất trong khu vực này. Trong tất cả các nước chúng ta đều thấy Việt Nam rất là tích cực.
Một cái điểm nữa tôi cũng xin báo cáo là như chúng ta thường nói là chúng ta tăng trưởng cao. Tôi xin báo cáo là Việt Nam tăng trưởng kém Singapore nhiều. Singapore nó tăng trưởng 15,2%, 13, … 15,2% là bởi vì là … Báo cáo với anh Trần Phương không phải chỉ có công nghiệp điện tử, công nghiệp sinh học mà nó mở du lịch, nó mở sòng bạc và nó mở cả một cái công nghiệp dịch vụ khác nữa. Và bây giờ thử đăng ký vé máy bay đi Singapore xem, trời ơi, bảo ông … chậm quá phải đến tháng nữa mới đến lượt ông. Không có ông chịu khó đến Pháp vậy chứ nếu không có thì không có đâu. Thế thì tất cả những cái đó chứng tỏ rằng các nước chung quanh của chúng ta nó đột phá rất lớn. Chứ không phải là không đột phá mà nếu mình không có sự đổi mới thì tôi e rằng mình còn lạc hậu hơn Campuchia. Chứ đừng nói gì… Còn lạc hậu hơn ông Lào nào chứ không phải đơn giản.
Cho nên tôi nghĩ rằng là mình cần phải nhìn thẳng vào sự thật và có ba cái vấn đề cần phải giải quyết và nói rất rõ trong cái tình hình hiện nay ở đây. Tức là vấn đề thể chế, vấn đề lợi ích nhóm, vấn đề chia chác và vấn đề vận hành và sử dụng quyền lực một cách hết sức là tùy tiện. Đấy là một cái điều cần phải nói rất là rõ ràng. Cần phải có cái sự giám sát từ trong Đảng, quan hệ lãnh đạo của Đảng đối với Quốc hội đối với nhà nước phải làm rõ ràng, nếu không không có được cái sự tiến bộ này thì thực chất chúng ta sẽ chẳng đi đến đâu cả. Thế thì tôi xin phép dừng lại ở đây. Xin cám ơn!
(còn tiếp)
Nguồn:
http://basam.info/gop-y-v%E1%BB%9Bi-d%E1%BA%A3ng/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét