Cách làm rất...Việt Nam
Tin tức dồn dập trên mặt báo cho thấy sức khỏe của Cụ Rùa Hồ Gươm đang ở tình trạng khá nghiêm trọng. Có người cho rằng cụ đang "lâm nguy". Nhưng nhìn kiểu cách các quan chức và nhà khoa học "đầu ngành" nước ta hành xử, tôi phải nói là ngao ngán và chán ngán.
Để hiểu tại sao tôi cảm thấy ngao ngán, xin nhắc lại một chuyện xảy ra cũng mới đây. Năm ngoái, khi mấy cụ cá voi lâm nạn (bị thương), trôi dạt vào bãi biển Úc, lập tức, một nhóm tình nguyện cùng với một nhóm chuyên gia của Sở Môi trường Úc đã có mặt ngay tại bãi biển trong vòng vài giờ đồng hồ. Họ ra tay cứu nguy và chữa trị ngay cho các cụ cá voi tại hiện trường.
Sau đó, họ đưa các cụ cá voi ấy ra ngoài biển an toàn. Không có sự chỉ đạo nào của chính phủ. Không có hội họp. Không có ngồi một chỗ mà bàn chuyện vớ vẩn ai cũng đã biết.
Đối chiếu cách làm trên với cách làm của các vị quan chức Hà Nội khi đương đầu với tình trạng Cụ Rùa Hồ Gươm, tôi thấy thật là khác, có cái gì đó rất Việt Nam ngày nay.
Không nói ra, ai cũng biết Cụ Rùa Hồ Gươm có một giá trị tâm linh đặc biệt. Rùa là một trong 4 linh vật (long, lân, qui, phụng) trong văn hóa ta. Nếu truyền thuyết Lê Lợi trao trả thần kiếm là đúng, thì Cụ Rùa có tuổi cả ngàn năm! Nghe nói trước đây, Hồ Gươm có 4 cụ rùa, nhưng 2 cụ đã chết (một cụ chết vì bệnh vào năm 1967, một cụ chết vì dân Hà Nội [ngàn năm văn hiến?] bắt làm thịt vào năm 1962 hay 1963).
Ngày nay Hồ Gươm chỉ còn 2 cụ rùa, và được xếp vào loại động vật quí hiến. Nói tóm lại, dù nhìn dưới khía cạnh nào thì Cụ Rùa Hồ Gươm hiện nay có giá trị đặc biệt, và cần phải quan tâm.
Đã gần 2 tuần qua, tin tức và hình ảnh cho thấy một cụ rùa Hồ Gươm đang mắc bệnh. Mắc bệnh nghiêm trọng có thể đe dọa đến tính mạng của Cụ. Ấy thế mà các vị quan chức của ngành chức năng chẳng có động thái nào thiết thực để chữa trị hay cứu Cụ.
Thay vì làm một cái gì thiết thực, các vị hành xử một cách quan liêu, hình thức hóa vấn đề, theo vết xe cũ, tư duy thụ động. Cũng có thể nói đó là một cách làm để lảng tránh trách nhiệm (hay không dám lãnh trách nhiệm).
Trước tình trạng nghiêm trọng của Cụ Rùa, việc làm đầu tiên là... tổ chức hội nghị khoa học!
Cả mấy chục chuyên gia "đầu ngành", nào là giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ, bác sĩ cao cấp, tụ tập về Hà Nội để bàn chuyện cứu Cụ Rùa. Như có thể kì vọng được, hễ có 9 người thì chắc chắn có ít nhất là 10 ý.
Chẳng ngạc nhiên khi người ta đề xuất lấy mẫu DNA, gắn chíp điện tử, tắm thuốc, giải phẫu, v.v... để chữa trị cho Cụ Rùa. Lại còn có những tham luận giảng cho chúng ta biết rùa Hồ Gươm quí hiếm như thế nào, chủng loại gì, giá trị sinh học ra sao, v.v... Trời! Chẳng lẽ ở thời điểm này mà chúng ta cần những thông tin "nền" như thế hay sao? Học sinh tiểu học lên mạng cũng có những thông tin đó, chứ ai cần đến giáo sư tiến sĩ nói.
Cứu Cụ Rùa bằng... hội thảo
Nhiều phương án di chuyển và chữa bệnh cho Cụ Rùa được các nhà khoa học đưa ra. Điều đáng chú ý là họ chỉ ngồi trong phòng máy lạnh mà nói, chứ chẳng đi thực tế. Họ chỉ dựa vào hình ảnh trên báo chí để phán nào là viêm phổi, lây lan, do rùa tai đỏ, ô nhiễm (thừa!) v.v... Họ (nếu là nhà khoa học) quên rằng "if you want to assess something, measure it". Không có xét nghiệm và đo lường mà chỉ phán như thế thì có khác gì người mù sờ voi? Báo TT&VN có một bài rất chí lí khi đặt tựa đề là "Ngồi trên bờ chẩn bệnh cụ rùa"! Quan liêu hết biết!
Trong tất cả ý kiến, tôi chỉ thấy ý kiến của bác sĩ Ferando là thực tế nhất. Theo ông Ferando, cần khoanh một vùng hồ để điều trị cho Cụ Rùa, và trong thời gian điều trị thì phải làm sạch Hồ Gươm. Để xem các nhà chức trách, các nhà chuyên môn sẽ làm gì. Nhưng hội thảo đã xong mà đến nay vẫn chưa thấy tin tức cho thấy họ làm gì!
Hôm nay thấy tin trên báo chí cho biết phải chờ đến tháng 3 (ngày nào?) Sở Môi trường mới bắt tay vào cứu Cụ Rùa.
Mới đêm qua, đọc tin thấy họ đã chuyển sự việc sang Sở Khoa học và Công nghệ. Đây là một kiểu đùn đẩy trách nhiệm. Không loại bỏ khả năng Sở KHCN sẽ đưa vấn đề lên Bộ KHCN, và Bộ sẽ chuyển qua Bộ Nông nghiệp hay Bộ gì đó, và cuối cùng thì chẳng có "outcome" nào cả.
Còn nhớ trước đây một nhà nông học bị chết chỉ vì đùn đẩy từ bệnh viện nay sang bệnh việc khác - nhân danh tiêu chuẩn!
Tôi thấy ở nước ta có một cái bệnh: Đó là bệnh hình thức- hình thức họp. Cái gì cũng họp. Người ta nghĩ họp là hình thức lấy ý kiến của tập thể, của chuyên gia. Người ta giả định rằng tập thể thì hơn cá nhân (nhưng tôi nghi ngờ điều này, nhất là trong trường hợp khẩn cấp). "Ý kiến tập thể" cũng là một cách trốn tránh trách nhiệm. Ấy, tôi đã tổ chức họp rồi đấy nhé, có tất cả chuyên gia "đầu ngành" (chẳng biết thế nào là "đầu ngành"), tất cả ban bộ ngành rồi đó nhé, nếu chẳng may có chuyện gì bất trắc xảy ra, tôi không có trách nhiệm; tất cả phải chịu trách nhiệm.
Chỉ việc đơn giản cứu Cụ Rùa mà cũng họp. Mà lại họp quốc tế! Tại sao những người có trách nhiệm không điện thoại tham vấn các chuyên gia thứ thiệt trong và ngoài nước để hành động.
Chỉ cần điện thoại, chỉ cần đến tận nơi tham vấn, chứ cần gì đến hội nghị quốc tế? Họp hành thì phải tốn tiền. Có thể tốn nhiều nữa là đằng khác, vì phải bao thư, phong bì cho các diễn giả, vé máy bay cho chuyên gia ngoại quốc. Chẳng biết có ai nghĩ đến "cost-benefit" về cái hội thảo đó chưa? Cost là tốn tiền, benefit là đem lại lợi ích gì cho Cụ Rùa?
Xã hội đang mắc bệnh nặng
Cái bệnh hình thức ở nước ta đã trở thành bệnh truyền nhiễm và lây lan sang bệnh thanh tra. Ngành nào cũng họp và lập hội đồng khi gặp phải một tình huống tế nhị. Còn nhớ trước đây, hai anh nông dân ở Đồng Nai chế tạo máy bay trực thăng, một hobby rất bình thường. Ấy vậy mà người ta phải tổ chức cả đoàn chuyên gia đến thanh tra.
Thành viên của đoàn thì nào là giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ, kĩ sư, tướng, tá, v.v... Đọc bản tin đó tôi không thể nào tin được đó là sự thật. Tại sao người ta phí phạm nhân lực đến như thế? Nên nhớ rằng các vị trong đoàn thanh tra chưa ai chế tạo được máy bay, nên chưa chắc họ có tư cách để thanh tra 2 anh chàng nông dân kia.
Cách làm của Thủ đô Hà Nội rất khác với nhiều thành phố các quốc gia khác. Ở đó, họ đâu có cái xa xỉ thời gian và nhân lực để tổ chức hội thảo như ở ta. Có lẽ Hà Nội là thành phố giàu có nên có nhiều tiền để tổ chức hội thảo quốc tế trong lúc Cụ Rùa lâm nguy. Kiểu làm việc quan liêu, hình thức, đùn đẩy trách nhiệm chẳng những sẽ còn làm cho Cụ Rùa khổ dài dài, mà còn làm cho Việt Nam chậm hội nhập quốc tế.
Tin tức dồn dập trên mặt báo cho thấy sức khỏe của Cụ Rùa Hồ Gươm đang ở tình trạng khá nghiêm trọng. Có người cho rằng cụ đang "lâm nguy". Nhưng nhìn kiểu cách các quan chức và nhà khoa học "đầu ngành" nước ta hành xử, tôi phải nói là ngao ngán và chán ngán.
Để hiểu tại sao tôi cảm thấy ngao ngán, xin nhắc lại một chuyện xảy ra cũng mới đây. Năm ngoái, khi mấy cụ cá voi lâm nạn (bị thương), trôi dạt vào bãi biển Úc, lập tức, một nhóm tình nguyện cùng với một nhóm chuyên gia của Sở Môi trường Úc đã có mặt ngay tại bãi biển trong vòng vài giờ đồng hồ. Họ ra tay cứu nguy và chữa trị ngay cho các cụ cá voi tại hiện trường.
Sau đó, họ đưa các cụ cá voi ấy ra ngoài biển an toàn. Không có sự chỉ đạo nào của chính phủ. Không có hội họp. Không có ngồi một chỗ mà bàn chuyện vớ vẩn ai cũng đã biết.
Đối chiếu cách làm trên với cách làm của các vị quan chức Hà Nội khi đương đầu với tình trạng Cụ Rùa Hồ Gươm, tôi thấy thật là khác, có cái gì đó rất Việt Nam ngày nay.
Không nói ra, ai cũng biết Cụ Rùa Hồ Gươm có một giá trị tâm linh đặc biệt. Rùa là một trong 4 linh vật (long, lân, qui, phụng) trong văn hóa ta. Nếu truyền thuyết Lê Lợi trao trả thần kiếm là đúng, thì Cụ Rùa có tuổi cả ngàn năm! Nghe nói trước đây, Hồ Gươm có 4 cụ rùa, nhưng 2 cụ đã chết (một cụ chết vì bệnh vào năm 1967, một cụ chết vì dân Hà Nội [ngàn năm văn hiến?] bắt làm thịt vào năm 1962 hay 1963).
Ngày nay Hồ Gươm chỉ còn 2 cụ rùa, và được xếp vào loại động vật quí hiến. Nói tóm lại, dù nhìn dưới khía cạnh nào thì Cụ Rùa Hồ Gươm hiện nay có giá trị đặc biệt, và cần phải quan tâm.
Đã gần 2 tuần qua, tin tức và hình ảnh cho thấy một cụ rùa Hồ Gươm đang mắc bệnh. Mắc bệnh nghiêm trọng có thể đe dọa đến tính mạng của Cụ. Ấy thế mà các vị quan chức của ngành chức năng chẳng có động thái nào thiết thực để chữa trị hay cứu Cụ.
Thay vì làm một cái gì thiết thực, các vị hành xử một cách quan liêu, hình thức hóa vấn đề, theo vết xe cũ, tư duy thụ động. Cũng có thể nói đó là một cách làm để lảng tránh trách nhiệm (hay không dám lãnh trách nhiệm).
Trước tình trạng nghiêm trọng của Cụ Rùa, việc làm đầu tiên là... tổ chức hội nghị khoa học!
Cả mấy chục chuyên gia "đầu ngành", nào là giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ, bác sĩ cao cấp, tụ tập về Hà Nội để bàn chuyện cứu Cụ Rùa. Như có thể kì vọng được, hễ có 9 người thì chắc chắn có ít nhất là 10 ý.
Chẳng ngạc nhiên khi người ta đề xuất lấy mẫu DNA, gắn chíp điện tử, tắm thuốc, giải phẫu, v.v... để chữa trị cho Cụ Rùa. Lại còn có những tham luận giảng cho chúng ta biết rùa Hồ Gươm quí hiếm như thế nào, chủng loại gì, giá trị sinh học ra sao, v.v... Trời! Chẳng lẽ ở thời điểm này mà chúng ta cần những thông tin "nền" như thế hay sao? Học sinh tiểu học lên mạng cũng có những thông tin đó, chứ ai cần đến giáo sư tiến sĩ nói.
 |
| Ảnh: Người lao động |
Nhiều phương án di chuyển và chữa bệnh cho Cụ Rùa được các nhà khoa học đưa ra. Điều đáng chú ý là họ chỉ ngồi trong phòng máy lạnh mà nói, chứ chẳng đi thực tế. Họ chỉ dựa vào hình ảnh trên báo chí để phán nào là viêm phổi, lây lan, do rùa tai đỏ, ô nhiễm (thừa!) v.v... Họ (nếu là nhà khoa học) quên rằng "if you want to assess something, measure it". Không có xét nghiệm và đo lường mà chỉ phán như thế thì có khác gì người mù sờ voi? Báo TT&VN có một bài rất chí lí khi đặt tựa đề là "Ngồi trên bờ chẩn bệnh cụ rùa"! Quan liêu hết biết!
Trong tất cả ý kiến, tôi chỉ thấy ý kiến của bác sĩ Ferando là thực tế nhất. Theo ông Ferando, cần khoanh một vùng hồ để điều trị cho Cụ Rùa, và trong thời gian điều trị thì phải làm sạch Hồ Gươm. Để xem các nhà chức trách, các nhà chuyên môn sẽ làm gì. Nhưng hội thảo đã xong mà đến nay vẫn chưa thấy tin tức cho thấy họ làm gì!
Hôm nay thấy tin trên báo chí cho biết phải chờ đến tháng 3 (ngày nào?) Sở Môi trường mới bắt tay vào cứu Cụ Rùa.
Mới đêm qua, đọc tin thấy họ đã chuyển sự việc sang Sở Khoa học và Công nghệ. Đây là một kiểu đùn đẩy trách nhiệm. Không loại bỏ khả năng Sở KHCN sẽ đưa vấn đề lên Bộ KHCN, và Bộ sẽ chuyển qua Bộ Nông nghiệp hay Bộ gì đó, và cuối cùng thì chẳng có "outcome" nào cả.
Còn nhớ trước đây một nhà nông học bị chết chỉ vì đùn đẩy từ bệnh viện nay sang bệnh việc khác - nhân danh tiêu chuẩn!
Tôi thấy ở nước ta có một cái bệnh: Đó là bệnh hình thức- hình thức họp. Cái gì cũng họp. Người ta nghĩ họp là hình thức lấy ý kiến của tập thể, của chuyên gia. Người ta giả định rằng tập thể thì hơn cá nhân (nhưng tôi nghi ngờ điều này, nhất là trong trường hợp khẩn cấp). "Ý kiến tập thể" cũng là một cách trốn tránh trách nhiệm. Ấy, tôi đã tổ chức họp rồi đấy nhé, có tất cả chuyên gia "đầu ngành" (chẳng biết thế nào là "đầu ngành"), tất cả ban bộ ngành rồi đó nhé, nếu chẳng may có chuyện gì bất trắc xảy ra, tôi không có trách nhiệm; tất cả phải chịu trách nhiệm.
Chỉ việc đơn giản cứu Cụ Rùa mà cũng họp. Mà lại họp quốc tế! Tại sao những người có trách nhiệm không điện thoại tham vấn các chuyên gia thứ thiệt trong và ngoài nước để hành động.
Chỉ cần điện thoại, chỉ cần đến tận nơi tham vấn, chứ cần gì đến hội nghị quốc tế? Họp hành thì phải tốn tiền. Có thể tốn nhiều nữa là đằng khác, vì phải bao thư, phong bì cho các diễn giả, vé máy bay cho chuyên gia ngoại quốc. Chẳng biết có ai nghĩ đến "cost-benefit" về cái hội thảo đó chưa? Cost là tốn tiền, benefit là đem lại lợi ích gì cho Cụ Rùa?
Xã hội đang mắc bệnh nặng
Cái bệnh hình thức ở nước ta đã trở thành bệnh truyền nhiễm và lây lan sang bệnh thanh tra. Ngành nào cũng họp và lập hội đồng khi gặp phải một tình huống tế nhị. Còn nhớ trước đây, hai anh nông dân ở Đồng Nai chế tạo máy bay trực thăng, một hobby rất bình thường. Ấy vậy mà người ta phải tổ chức cả đoàn chuyên gia đến thanh tra.
Thành viên của đoàn thì nào là giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ, kĩ sư, tướng, tá, v.v... Đọc bản tin đó tôi không thể nào tin được đó là sự thật. Tại sao người ta phí phạm nhân lực đến như thế? Nên nhớ rằng các vị trong đoàn thanh tra chưa ai chế tạo được máy bay, nên chưa chắc họ có tư cách để thanh tra 2 anh chàng nông dân kia.
Cách làm của Thủ đô Hà Nội rất khác với nhiều thành phố các quốc gia khác. Ở đó, họ đâu có cái xa xỉ thời gian và nhân lực để tổ chức hội thảo như ở ta. Có lẽ Hà Nội là thành phố giàu có nên có nhiều tiền để tổ chức hội thảo quốc tế trong lúc Cụ Rùa lâm nguy. Kiểu làm việc quan liêu, hình thức, đùn đẩy trách nhiệm chẳng những sẽ còn làm cho Cụ Rùa khổ dài dài, mà còn làm cho Việt Nam chậm hội nhập quốc tế.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét